شرح لمعه | کتاب حدود | فارسی | پایه ششم

معرفی مصنف:

شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی جزینی (۷۳۴-۷۸۶ هجری قمری)، یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و علمای شیعه در قرن هشتم هجری بود. او در روستای جزین، در جنوب لبنان کنونی، متولد شد و پس از تحصیلات اولیه در زادگاهش، به شهرهای مقدس نجف و کربلا رفت تا به تحصیل و تدریس فقه و حدیث بپردازد. شهید اول نویسنده‌ی کتاب مشهور "اللمعة الدمشقية" است که یکی از متون اصلی فقه شیعه محسوب می‌شود. او در نهایت به اتهام بدعت‌گذاری و تشیع، به دستور سلطان بُرسبی در دمشق به شهادت رسید..   شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری)، از فقهای برجسته شیعه در قرن دهم هجری بود. او در جنوب لبنان (جباع) متولد شد و تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه مختلف از جمله مصر، شام، حجاز و عراق ادامه داد. آثار مهم او شامل "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" است. شهید ثانی به دلیل تلاش‌های علمی و فقهی‌اش مورد احترام و توجه قرار گرفت. او به دستور سلطان عثمانی به اتهام تشیع و تدریس فقه شیعه دستگیر و در نهایت به شهادت رسید.

معرفی کتاب:

کتاب "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" یکی از برجسته‌ترین آثار فقهی شیعه و یکی از مهم‌ترین کتب درسی در حوزه‌های علمیه شیعه است. این کتاب توسط شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری) نوشته شده است.

محتوا و اهمیت کتاب:

شرحی جامع: این کتاب شرحی است بر "اللمعة الدمشقیة" که توسط شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی، نوشته شده است. "اللمعة الدمشقیة" خود یکی از متون اصلی فقه شیعه است و "الروضة البهیة" با شرح مفصل خود بر این کتاب، به یکی از منابع اصلی و معتبر در تدریس فقه شیعه تبدیل شده است.

هدف از مطالعه بخش حدود از کتاب شرح لمعه:

1.        آشنایی با احکام شرعی مرتبط با جرائم و مجازات‌ها:

مطالعه این بخش کمک می‌کند تا دانش‌پژوهان با احکام و قوانین اسلامی در رابطه با جرائم حدی (مانند زنا، سرقت، شرب خمر، قذف، و غیره) و نحوه اجرای این حدود آشنا شوند.

2.        فهم فلسفه مجازات‌ها در اسلام:

بخش حدود فرصتی برای درک حکمت و فلسفه پشت مجازات‌های تعیین‌شده در شریعت اسلامی است که معمولاً برای حفاظت از نظم اجتماعی، دفاع از حقوق افراد و پیشگیری از جرائم وضع شده‌اند.

3.        تقویت مهارت استنباط فقهی:

بررسی جزئیات و ادله مربوط به احکام حدود، دانش‌پژوه را با روش‌های استنباط احکام از منابع (کتاب، سنت، اجماع و عقل) آشنا می‌کند.

4.        آشنایی با شرایط و موانع اجرای حدود:

در این بخش، شرایط لازم برای اثبات جرم و اجرای حدود (مانند وجود شاهدان عادل یا اقرار متهم) و همچنین موانعی که ممکن است اجرای حد را لغو کند (مانند توبه یا شبهه) به تفصیل بررسی می‌شود. این دانش اهمیت رعایت دقت و احتیاط در قضاوت‌های اسلامی را روشن می‌سازد.

سرفصل‌های بخش حدود از شرح لمعه:

1.        تعریف حد و ویژگی‌های آن

o        مفهوم حد

o        تفاوت حد با تعزیر

2.        جرائم مستوجب حد

o        دسته‌بندی جرائم حدی

3.        حد زنا

o        شرایط اثبات زنا (اقرار، شهادت)

o        انواع مجازات زنا (رجم، جلد، تبعید)

o        احکام مرتبط با محصن و غیر محصن

o        احکام مرتبط با شبهه

4.        حد لواط و سایر روابط جنسی نامشروع

o        احکام لواط

o        احکام تفخیذ

o        احکام مساحقه

5.        حد قذف

o        تعریف قذف

o        شرایط و احکام قذف

o        استثنائات قذف

6.        حد شرب خمر

o        تعریف خمر و سایر مسکرات

o        شرایط اجرای حد شرب خمر

7.        حد سرقت

o        شرایط تحقق سرقت (حرز، نصاب و غیره)

o        انواع سرقت و احکام آنها

o        موانع اجرای حد سرقت

8.        حد محاربه و افساد فی‌الارض

o        تعریف محاربه

o        انواع مجازات محاربه

o        شرایط اثبات محاربه

9.        حد ارتداد

o        تعریف ارتداد

o        شرایط ارتداد (فطری و ملی)

o        مجازات مرتد

10.        توبه و تأثیر آن بر حدود

o        احکام توبه در جرائم مختلف

o        موارد سقوط حد با توبه

11.        شبهه و تأثیر آن در حدود

o        قاعده درء الحدود بالشبهات

o        موارد شبهه در جرائم مختلف

12.        احکام متفرقه در اجرای حدود

o        شرایط قاضی و مجری حد

o        آداب اجرای حد

o        احکام مرتبط با تأخیر یا عفو در اجرای حد

برخی از مشهورترین و بهترین شرح ها و حاشیه های این کتاب:

شرح النضید اثر شیخ حسن قاروبی : این شرح به زبان فارسی نوشته شده و یکی از مفصل ترین شرح های الروضه البهیه است.

مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی): این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های دقیق و تحلیلی الروضه البهیه است.

مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی) 

حاشیه ملا احمد نراقی: این حاشیه به زبان عربی نوشته شده و از جمله حاشیه های مختصر و مفید بر الروضه البهیه است.

حاشیه ملا احمد نراقی 

جواهر الفخریه اثر وجدانی فخر: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مفصل و مبسوط الروضه البهیه است.

الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مختصر و کاربردی الروضه البهیه است.

الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی 

علاوه بر این شرح ها و حاشیه های مشهور، شرح ها و حاشیه های دیگری نیز بر الروضه البهیه نوشته شده است که هر کدام می تواند برای مطالعه و استفاده طلاب و فضلاء مفید باشد.

انتخاب بهترین شرح یا حاشیه به سطح علمی و نیازهای خواننده بستگی دارد.

برای طلاب مبتدی، شرح های مختصر و کاربردی مانند حاشیه ملا احمد نراقی یا الزبدة الفقهیة مناسب تر است.

طلاب متوسط می توانند از شرح های مفصل تری مانند مناهج السویه یا جواهر الفخریه استفاده کنند.

و بالاخره، علماء و فضلاء می توانند از شرح های تحلیلی و دقیق تری مانند شرح النضید استفاده کنند.

مخاطبان دوره:

مخاطبان اصلی کتاب "شرح لمعه" اثر شهید ثانی، طلاب علوم دینی در حوزه‌های علمیه هستند. این کتاب به دلیل جامعیتش به عنوان منبع درسی در دوره‌های مقدماتی فقه تدریس می‌شود. علاوه بر طلاب، فقیهان و حقوقدانان شیعه نیز از این کتاب به عنوان مرجع برای مطالعه و پژوهش بهره می‌برند. همچنین، برخی مسلمانان علاقه‌مند به فقه می‌توانند از این کتاب برای آشنایی با احکام و مسائل فقهی شیعه استفاده کنند. با این حال، به دلیل استفاده از اصطلاحات تخصصی فقهی، این کتاب برای افراد ناآشنا با علوم دینی سخت و پیچیده خواهد بود. برای مطالعه مؤثر این کتاب، گذراندن دوره‌های مقدماتی فقه و آشنایی با اصطلاحات فقهی ضروری است.