شرح لمعه (خلع و مبارات) | فارسی | پایه چهارم

مصنف کتاب:

شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی جزینی (۷۳۴-۷۸۶ هجری قمری)، یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و علمای شیعه در قرن هشتم هجری بود. او در روستای جزین، در جنوب لبنان کنونی، متولد شد و پس از تحصیلات اولیه در زادگاّهش، به شهرهای مقدس نجف و کربلا رفت تا به تحصیل و تدریس فقه و حدیث بپردازد. شهید اول نویسنده‌ی کتاب مشهور "اللمعة الدمشقية" است که یکی از متون اصلی فقه شیعه محسوب می‌شود. او در نهایت به اتهام بدعت‌گذاری و تشیع، به دستور سلطان بُرسبی در دمشق به شهادت رسید..   شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری)، از فقهای برجسته شیعه در قرن دهم هجری بود. او در جنوب لبنان (جباع) متولد شد و تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه مختلف از جمله مصر، شام، حجاز و عراق ادامه داد. آثار مهم او شامل "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" است. شهید ثانی به دلیل تلاش‌های علمی و فقهی‌اش مورد احترام و توجه قرار گرفت. او به دستور سلطان عثمانی به اتهام تشیع و تدریس فقه شیعه دستگیر و در نهایت به شهادت رسید.

کتاب "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" یکی از برجسته‌ترین آثار فقهی شیعه و یکی از مهم‌ترین کتب درسی در حوزه‌های علمیه شیعه است. این کتاب توسط شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری) نوشته شده است.

محتوا و اهمیت کتاب:

شرحی جامع: این کتاب شرحی است بر "اللمعة الدمشقیة" که توسط شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی، نوشته شده است. "اللمعة الدمشقیة" خود یکی از متون اصلی فقه شیعه است و "الروضة البهیة" با شرح مفصل خود بر این کتاب، به یکی از منابع اصلی و معتبر در تدریس فقه شیعه تبدیل شده است.

استاد دوره:

استاد صادقی یکی از اساتید برجسته فقه در حوزه علمیه است که به تدریس کتاب‌های مهم فقهی مانند "عروه الوثقى" و "شرح لمعه" می‌پردازد. او تحصیلات عالیه خود را در حوزه علمیه به پایان رسانده است. روش تدریس او شامل بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزشی و سنتی حوزوی است که با تکیه بر دقت علمی و استفاده از مثال‌های کاربردی، مفاهیم پیچیده فقهی را به طلاب منتقل می‌کند. استاد صادقی با ایجاد فضایی برای بحث و گفت‌وگو، سعی در تفهیم عمیق و استدلالی مطالب به دانشجویان دارد.

هدف از دوره:

هدف از آموزش بحث خلع و مبارات در کتاب شرح لمعه این است که فقیهان و دانش‌پژوهان با احکام و شرایط طلاق‌های توافقی در فقه اسلامی آشنا شوند. این احکام به‌ویژه در مورد طلاق‌هایی که بر اساس کراهت یکی یا هر دو طرف انجام می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا افراد و قضات بتوانند در این موارد تصمیمات شرعی و حقوقی مناسب اتخاذ کنند. در بحث خلع و مبارات در شرح لمعه، موضوعات زیر آموزش داده می‌شود:

 1. تعریف و مفهوم خلع و مبارات: تبیین اینکه خلع و مبارات چه نوع طلاق‌هایی هستند و تفاوت‌های آن‌ها با سایر انواع طلاق.

 2. شرایط خلع و مبارات: - در خلع: کراهت زن از شوهر و پرداخت مال به شوهر. - در مبارات: کراهت متقابل زن و شوهر و محدودیت میزان مال به مهریه یا کمتر از آن.

 3. احکام مالی: بررسی احکام مربوط به مالی که زن در ازای طلاق به شوهر می‌پردازد (فدیه)، از جمله اینکه در خلع این مال می‌تواند بیشتر یا کمتر از مهریه باشد، اما در مبارات نباید از مقدار مهریه بیشتر باشد.

 4. عده زن: تعیین احکام عده برای زن پس از طلاق خلع و مبارات و شرایط خاصی که زن ملزم به نگه داشتن عده است. 5. صیغه طلاق: توضیح چگونگی خواندن صیغه طلاق در این دو نوع و شروط لازم برای صحت آن.

 6. شرایط زوجین: شرایط لازم برای زن و شوهر از جمله بلوغ، عقل، اختیار، و قصد در هنگام درخواست و اجرای طلاق.

برخی از شروح:

برخی از مشهورترین و بهترین شرح ها و حاشیه های این کتاب عبارتند از: شرح النضید اثر شیخ حسن قاروبی : این شرح به زبان فارسی نوشته شده و یکی از مفصل ترین شرح های الروضه البهیه است. مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی): این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های دقیق و تحلیلی الروضه البهیه است. مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی) حاشیه ملا احمد نراقی: این حاشیه به زبان عربی نوشته شده و از جمله حاشیه های مختصر و مفید بر الروضه البهیه است. حاشیه ملا احمد نراقی جواهر الفخریه اثر وجدانی فخر: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مفصل و مبسوط الروضه البهیه است. الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مختصر و کاربردی الروضه البهیه است. الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی علاوه بر این شرح ها و حاشیه های مشهور، شرح ها و حاشیه های دیگری نیز بر الروضه البهیه نوشته شده است که هر کدام می تواند برای مطالعه و استفاده طلاب و فضلاء مفید باشد. انتخاب بهترین شرح یا حاشیه به سطح علمی و نیازهای خواننده بستگی دارد. برای طلاب مبتدی، شرح های مختصر و کاربردی مانند حاشیه ملا احمد نراقی یا الزبدة الفقهیة مناسب تر است. طلاب متوسط می توانند از شرح های مفصل تری مانند مناهج السویه یا جواهر الفخریه استفاده کنند. و بالاخره، علماء و فضلاء می توانند از شرح های تحلیلی و دقیق تری مانند شرح النضید استفاده کنند.

مخاطبین دوره:

مخاطبان اصلی کتاب "شرح لمعه" اثر شهید ثانی، طلاب علوم دینی در حوزه‌های علمیه هستند. این کتاب به دلیل جامعیتش به عنوان منبع درسی در دوره‌های مقدماتی فقه تدریس می‌شود. علاوه بر طلاب، فقیهان و حقوقدانان شیعه نیز از این کتاب به عنوان مرجع برای مطالعه و پژوهش بهره می‌برند. همچنین، برخی مسلمانان علاقه‌مند به فقه می‌توانند از این کتاب برای آشنایی با احکام و مسائل فقهی شیعه استفاده کنند. با این حال، به دلیل استفاده از اصطلاحات تخصصی فقهی، این کتاب برای افراد ناآشنا با علوم دینی سخت و پیچیده خواهد بود. برای مطالعه مؤثر این کتاب، گذراندن دوره‌های مقدماتی فقه و آشنایی با اصطلاحات فقهی ضروری است.