11 آسیب شناسی روابط اجتماعی در سیره فاطمی - استاد: حجة الإسلام والمسلمین محمد جواد برهانی - Notes

گزیده درس یازده
محتوای این درس را آسیب‌شناسی روابط اجتماعی تشکیل می‌دهد. در روابط اجتماعی یک سلسله عواملی وجود دارد که این روابط را محکم و استوار می‌سازد و در مقابل ممکن است عواملی شکل بگیرد که بتواند به این روابط آسیب بزند. وقتی بحث آسیب‌شناسی روابط اجتماعی مطرح می‌شود، این خودش در عرصه عمل دو بخش پیدا می‌کند: بخش اوّل، به این مسئله ارتباط پیدا می‌کند که با چه کسانی نباید روابط اجتماعی برقرار کرد؟ و بخش دوّم، مربوط به خود آسیب‌ها است. در رابطه با بخش اوّل، در منابع اسلامی، گروه‌های معرفی شده است که نباید با چنین افراد و گروه‌ها روابط اجتماعی برقرار کرد. نخستین آن، منحرفان دینی از قبیل مشرکان و کفار است که در قرآن کریم در سوره آل‌عمران، آیه شریفه 28 به این موضوع اشاره شده است. دومین گروه، ستم‌کاران است و در سیره حضرت فاطمه زهرا (س) هم وجود دارد که آن حضرت با غاصبانِ حق شوهرش قطع رابطه کرد و حاضر نشد با آنها ملاقات کند و همین‌طور وصیت نمود که در تشییع جنازه‌اش شرکت نکند. گروه سومی که از روابط با آنها منع شده است مکّاران، حیله‌گران و فریب‌کاران می‌باشد. در این زمینه دعایی از حضرت فاطمه زهرا (س) در دعای تعقیب نمازهای پنجگانه آمده است: «اللّهمّ اکفنی حسد الحاسدین و بغی الباغین و کید الکائدین و مکر الماکرین ...». گروه چهارم که از روابط با آنها منع شده است، گروه فاسقان و فاجران است و همین‌طور شراب‌خواران، قاتلان، جاهلان، دروغ‌گویان، قاطعان صله رحم، سفیهان و ... در بخش دوّم، به یک سلسله عواملی اشاره می‌شود که چنانچه این عوامل ظاهر شود، آنها موجب می‌گردد تا تعامل اجتماعی میان افراد به‌هم بخورد. آن عوامل عبارت است از: گناه، تکبّر و خودخواهی، سخن‌چینی، بی‌حیایی و بخل، بددهنی، حسادت، غیبت، تهمت، تمسخر، برچسب زدن، دروغ گفتن، بد اخلاقی و ... استاد برخی از مهم‌ترین این عوامل را با آیات و روایات و سخنان حضرت فاطمه زهرا (س) مستند می‌سازد. از جمله در این آیه شریفه، بسیاری از رذایل اخلاقی بیان شده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد، نبايد قومى قوم ديگر را ريشخند كند، شايد آنها از اينها بهتر باشند و نبايد زنانى زنان [ديگر] را [ريشخند كنند]، شايد آنها از اينها بهتر باشند، و از يكديگر عيب مگيريد، و به همديگر لقب‌هاى زشت ندهيد؛ چه ناپسنديده است نام زشت پس از ايمان. و هر كه توبه نكرد آنان خود ستم‌كارند.» در این میان برچسب زدن و لقب زشت دادن به دیگران بسیار نکوهش شده است.
کلیدواژه: آسیب‌شناسی روابط اجتماعی.