خلاصه درس پنجم
برای اثبات وجود خداوند دلایل متعددی از سوی متکلمان و فیلسوفان مسلمان و همچنین عرفا بیان شده است. برخی از رهگذر دلیل «امکان عالم» برای اثبات وجود خداوند استدلال کرده، برخی از طریق «حدوث عالم» و همچنین «برهان نظم»، «برهان حرکت»، «راه فطرت» و «غیره» پی به وجود خدا بردهاند. در یک تقسیمبندی میتوان اینگونه بیان کرد که یا تمام مقدمات براهین اثبات وجود خداوند از ادراکات عقلی گرفته شده یا اینکه برخی از مقدمات آن، از ابراز و انکشافات حواس استفاده شدهاند.
یکی از براهینیکه اندیشمندان اسلامی با آن وجود خداوند را به اثبات رساندهاند، «برهان نظم» است. این برهان در رمزهی قسم دوم محسوب میشود که برخی از مقدمات آن عقلی و برخی دیگر حسی میباشند. ویژگیهای برهان نظم این است که در گام نخست نیاز به مقدمات پیچیده ندارد و در گام دوّم، با این برهان علاوه بر اثبات وجود خداوند، علم و حکمت خدا نیز به اثبات میرسد. ویژگی سوم این برهان این است که مورد توجه سایر ادیان قرار گرفته و در گام چهارم در قرآن کریم و روایات هم مطرح شده است.
اولین پرسش در برهان نظم این است که «نظم» چیست؟ نظم همیشه در مورد اشیاء مرکب و دارای اجزاء استفاده میشود و در خصوص مقولهی واحد و بسیط قابلاستفاده نیست. نظم، کیفیت و نحوهی ترکیب و چینش اجزای متعدد یک مجموعه است، به گونهیی که هماهنگی آنها بتوانند اهداف یک مجموعه را تأمین نمایند و چنانچه به هر کدام از موجودات مرکب این عالم بنگیریم، تمام اجزایشان بههم پیوستهاند و یک هدف را دنبال مینمایند. عالم چنین نظمی دارد و هر نظمی نیازمند به ناظم است و آن خدای منان است. برهان نظم به وسیله اندیشمندان به گونههای مختلفی تقریر شدهاند که به برخی از آنها در این درس بررسی شدهاند.
خودآزمایی
چند دلیل نام ببرید که برای اثبات وجود خداوند استدلال شدهاند؟
مقدمات «برهان نظم» عقلیاند، یا عقلی و حسی؟
سه ویژگی برهان نظم را بیان کنید؟
نظم را معنا کنید و بیان نمایید که مراد از آن چیست؟
یک تقریر از برهان نظم به انتخاب خودتان بیان کنید؟
کوکیها و فناوریهای مشابه در سایتهای ما برای شخصیسازی محتوا و تبلیغات استفاده میشوند. شما میتوانید جزئیات بیشتر را در زیر مشاهده کرده و تنظیمات شخصی خود را تغییر دهید. با کلیک روی OK یا هر محتوایی در سایتهای ما، شما با استفاده از این کوکیها و فناوریهای مشابه موافقت میکنید.
GDPR
When you visit any of our websites, it may store or retrieve information on your browser, mostly in the form of cookies. This information might be about you, your preferences or your device and is mostly used to make the site work as you expect it to. The information does not usually directly identify you, but it can give you a more personalized web experience. Because we respect your right to privacy, you can choose not to allow some types of cookies. Click on the different category headings to find out more and manage your preferences. Please note, that blocking some types of cookies may impact your experience of the site and the services we are able to offer.