شرح لمعه کتاب القصاص | فارسی | پایه ششم

مصنف کتاب:

شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی جزینی (۷۳۴-۷۸۶ هجری قمری)، یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و علمای شیعه در قرن هشتم هجری بود. او در روستای جزین، در جنوب لبنان کنونی، متولد شد و پس از تحصیلات اولیه در زادگاهش، به شهرهای مقدس نجف و کربلا رفت تا به تحصیل و تدریس فقه و حدیث بپردازد. شهید اول نویسنده‌ی کتاب مشهور "اللمعة الدمشقية" است که یکی از متون اصلی فقه شیعه محسوب می‌شود. او در نهایت به اتهام بدعت‌گذاری و تشیع، به دستور سلطان بُرسبی در دمشق به شهادت رسید..   شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری)، از فقهای برجسته شیعه در قرن دهم هجری بود. او در جنوب لبنان (جباع) متولد شد و تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه مختلف از جمله مصر، شام، حجاز و عراق ادامه داد. آثار مهم او شامل "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" است. شهید ثانی به دلیل تلاش‌های علمی و فقهی‌اش مورد احترام و توجه قرار گرفت. او به دستور سلطان عثمانی به اتهام تشیع و تدریس فقه شیعه دستگیر و در نهایت به شهادت رسید.

کتاب "الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة" یکی از برجسته‌ترین آثار فقهی شیعه و یکی از مهم‌ترین کتب درسی در حوزه‌های علمیه شیعه است. این کتاب توسط شهید ثانی، شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی (911-966 هجری قمری) نوشته شده است.

محتوا و اهمیت کتاب:

شرحی جامع: این کتاب شرحی است بر "اللمعة الدمشقیة" که توسط شهید اول، شیخ شمس‌الدین محمد بن مکی عاملی، نوشته شده است. "اللمعة الدمشقیة" خود یکی از متون اصلی فقه شیعه است و "الروضة البهیة" با شرح مفصل خود بر این کتاب، به یکی از منابع اصلی و معتبر در تدریس فقه شیعه تبدیل شده است.

استاد دوره:

استاد صادقی یکی از اساتید برجسته فقه در حوزه علمیه است که به تدریس کتاب‌های مهم فقهی مانند "عروه الوثقى" و "شرح لمعه" می‌پردازد. او تحصیلات عالیه خود را در حوزه علمیه به پایان رسانده است. روش تدریس او شامل بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزشی و سنتی حوزوی است که با تکیه بر دقت علمی و استفاده از مثال‌های کاربردی، مفاهیم پیچیده فقهی را به طلاب منتقل می‌کند. استاد صادقی با ایجاد فضایی برای بحث و گفت‌وگو، سعی در تفهیم عمیق و استدلالی مطالب به دانشجویان دارد.

اهداف دوره:

هدف از یادگیری کتاب القصاص در شرح لمعه (الروضة البهية فی شرح اللمعة الدمشقیة) چندین جنبه فقهی، اخلاقی، و اجتماعی را در بر می‌گیرد:

1. درک اصول فقهی و حقوقی اسلامی: این کتاب به تبیین دقیق و فقهی احکام قصاص در اسلام می‌پردازد. از آنجا که قصاص یکی از اصول حقوق کیفری اسلام است، فهم دقیق این احکام به دانش‌پژوهان کمک می‌کند تا چگونگی اعمال عدالت اسلامی را در موارد جنایی و جزایی درک کنند.

2. تربیت قاضی و مجتهد: یکی از اهداف اصلی یادگیری کتاب‌های فقهی مانند قصاص، آماده‌سازی دانشجویان علوم دینی برای قضاوت و صدور حکم است. دانش فقهی در این زمینه، کمک می‌کند تا مجتهد یا قاضی بتواند با استناد به منابع شرعی، در مسائل حقوقی و کیفری نظر دهد.

3. عدالت اجتماعی: قصاص به عنوان یک ابزار برای ایجاد تعادل و عدالت در جامعه معرفی می‌شود. از طریق یادگیری این احکام، فقه‌پژوهان یاد می‌گیرند که چگونه با توجه به شرایط مختلف، عدالت را در مورد جرایم جدی مانند قتل و جنایت بدنی برقرار کنند.

4. مقابله با جرایم: یادگیری احکام قصاص به عنوان یک ابزار پیشگیرانه در مواجهه با جرایم سنگین عمل می‌کند. آگاهی از این احکام می‌تواند نقش مهمی در کاهش ارتکاب جنایات داشته باشد، زیرا متهمان می‌دانند که در صورت وقوع جنایت، چه مجازاتی در انتظار آنها است.

5. توجه به حقوق اولیای دم: کتاب قصاص علاوه بر احکام مرتبط با مجازات جنایتکار، به حقوق اولیای دم نیز توجه دارد. این موضوع از نظر فقهی اهمیت زیادی دارد، زیرا به خانواده مقتول اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری درباره قصاص یا عفو نقش داشته باشند.

یادگیری این کتاب به طلبه‌ها و دانش‌پژوهان فقه اسلامی کمک می‌کند تا به عمق و گستره احکام اسلامی در حوزه کیفری و جزایی اشراف پیدا کنند و بتوانند این مفاهیم را در جامعه به کار گیرند

سرفصل های دوره:

1. احکام عمومی قصاص: تعریف و شرایط قصاص  

2. قصاص در جنایت بر نفس: قتل عمد، قتل شبه عمد و خطا  

3. قصاص در جنایت بر عضو: آسیب‌های بدنی و نحوه تعیین دیه یا قصاص  

4. شرایط قصاص: شروط لازم برای اجرای قصاص (مانند تساوی در جنس، آزادی، و دین)  

5. راه‌های اثبات جنایت: شهادت، اقرار، قسامه  

6. اولیای دم و نقش آنان در اجرای قصاص: حق اولیای دم در انتخاب قصاص یا دیه  

7. موانع قصاص: مواردی که مانع از اجرای قصاص می‌شود، مانند عفو یا توافق  

8. تفاوت‌های قصاص مرد و زن: بررسی احکام متفاوت در قصاص زنان و مردان  

9. قصاص در جرایم خاص: مانند قتل خطا و شرایط ویژه در این موارد

شروح و حواشی کتاب:

1. شرح النضید اثر حسن بن زین الدین قاروبی: این شرح به زبان فارسی نوشته شده و یکی از مفصل ترین شرح های الروضه البهیه است.
   

مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی): این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های دقیق و تحلیلی الروضه البهیه است.

مناهج السویه اثر محمد بن حسن اصفهانی (فاضل هندی) 

حاشیه ملا احمد نراقی: این حاشیه به زبان عربی نوشته شده و از جمله حاشیه های مختصر و مفید بر الروضه البهیه است.

حاشیه ملا احمد نراقی 

جواهر الفخریه اثر وجدانی فخر: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مفصل و مبسوط الروضه البهیه است.

الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی: این شرح به زبان عربی نوشته شده و از جمله شرح های مختصر و کاربردی الروضه البهیه است.

الزبدة الفقهیة اثر سید محمد حسن تَرحینی 

علاوه بر این شرح ها و حاشیه های مشهور، شرح ها و حاشیه های دیگری نیز بر الروضه البهیه نوشته شده است که هر کدام می تواند برای مطالعه و استفاده طلاب و فضلاء مفید باشد.

انتخاب بهترین شرح یا حاشیه به سطح علمی و نیازهای خواننده بستگی دارد.

برای طلاب مبتدی، شرح های مختصر و کاربردی مانند حاشیه ملا احمد نراقی یا الزبدة الفقهیة مناسب تر است.

طلاب متوسط می توانند از شرح های مفصل تری مانند مناهج السویه یا جواهر الفخریه استفاده کنند.

و بالاخره، علماء و فضلاء می توانند از شرح های تحلیلی و دقیق تری مانند شرح النضید استفاده کنند.

مخاطبان دوره:

مخاطبان اصلی کتاب "شرح لمعه" اثر شهید ثانی، طلاب علوم دینی در حوزه‌های علمیه هستند. این کتاب به دلیل جامعیتش به عنوان منبع درسی در دوره‌های مقدماتی فقه تدریس می‌شود. علاوه بر طلاب، فقیهان و حقوقدانان شیعه نیز از این کتاب به عنوان مرجع برای مطالعه و پژوهش بهره می‌برند. همچنین، برخی مسلمانان علاقه‌مند به فقه می‌توانند از این کتاب برای آشنایی با احکام و مسائل فقهی شیعه استفاده کنند. با این حال، به دلیل استفاده از اصطلاحات تخصصی فقهی، این کتاب برای افراد ناآشنا با علوم دینی سخت و پیچیده خواهد بود. برای مطالعه مؤثر این کتاب، گذراندن دوره‌های مقدماتی فقه و آشنایی با اصطلاحات فقهی ضروری است.