عروة الوثقی 4 (صوم و خمس) | فارسی | پایه سوم

در باره مصنف: 
سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (متولد ۱۲۴۷ ق. در یزد - وفات ۱۳۳۷ ق. در نجف) مشهور به صاحب عروة الوثقی، یکی از برجسته‌ترین فقها و مراجع تقلید شیعه در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود.

زندگی و تحصیلات:
تولد و تحصیلات اولیه: سید محمد کاظم در خانواده‌ای مذهبی در شهر یزد به دنیا آمد. پدرش، سید عبدالعظیم، کشاورز بود.
تحصیلات حوزوی: ایشان در یزد به تحصیل علوم دینی پرداخت و پس از طی مراحل مقدماتی، به حوزه علمیه اصفهان رفت و از محضر اساتیدی همچون شیخ محمدباقر نجفی اصفهانی کسب فیض کرد.
هجرت به نجف: در سال ۱۲۸۱ ق. به نجف اشرف هجرت کرد و در آنجا از محضر بزرگترین علماء عصر از جمله شیخ مرتضی انصاری و میرزای شیرازی بهره‌مند شد.

استادان:
میرزای شیرازی: مرجع تقلید شیعیان در زمان خود و یکی از مبارزان علیه استعمار انگلیس.

محمدباقر آقانجفی اصفهانی (۱۲۳۴-۱۳۰۱ق)، فقیه و اصولی امامی قرن سیزدهم بود.

مرجعیت:
پس از فوت شیخ انصاری در سال ۱۲۸۱ ق.، میرزای شیرازی به عنوان مرجع تقلید شیعیان شناخته شد.
میرزای شیرازی در سال ۱۳۱۳ ق. به سامرا هجرت کرد و آیت الله طباطبایی یزدی عهده‌دار تدریس فقه در نجف شد.
پس از رحلت میرزای شیرازی در سال ۱۳۱۳ ق.، آیت الله طباطبایی یزدی به عنوان یکی از مراجع تقلید شیعه شناخته شد و مرجعیت ایشان تا زمان وفاتشان ادامه داشت.

آثار علمی:
مهم‌ترین اثر ایشان، کتاب عروة الوثقی است که به عنوان مهم‌ترین کتاب فقهی شیعه در عصر حاضر شناخته می‌شود.

آثار دیگر ایشان عبارتند از:
ذخیرة الصالحین
رسالة فی الخمس
حاشیة بر مکاسب شیخ انصاری
حاشیة بر المتاجر
حاشیة بر آداب التجارة

فعالیت‌های سیاسی:
آیت الله طباطبایی یزدی در کنار مرجعیت و فعالیت‌های علمی، در امور سیاسی نیز ورود می‌کرد.
ایشان از مخالفان مشروطه بود، زیرا مشروطیت را از مشروعیت جدا می‌دانست.
در زمان اشغال لیبی توسط ایتالیا و اشغال عراق توسط انگلیس فتوای جهاد داد.
فرزند ایشان در جنگ علیه انگلیس در عراق به شهادت رسید.

ویژگی‌های اخلاقی:
تقوا و پرهیزکاری: به تقوا و پرهیزکاری مشهور بود.
تواضع و فروتنی: با وجود مقام علمی و مرجعیت، بسیار فروتن و متواضع بود.
زهد و ساده زیستی: زندگی ساده‌ای داشت و از تجملات دوری می‌کرد.

وفات:
آیت الله طباطبایی یزدی در ۲۸ رجب سال ۱۳۳۷ ق. در نجف اشرف وفات یافت و در حرم امام علی (علیه السلام) دفن شد.

میراث:
آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی به عنوان یکی از بزرگترین فقها و مراجع تقلید شیعه در تاریخ شناخته می‌شود.
میراث فقهی ایشان، کتاب عروة الوثقی است که تا به امروز مهم‌ترین کتاب فقهی شیعه به شمار می‌رود.
این کتاب در حوزه‌های علمیه شیعه در سراسر جهان تدریس می‌شود و مبنای بسیاری از احکام شرعی است که شیعیان در سراسر جهان از آن پیروی می‌کنند.
علاوه بر میراث فقهی، ایشان شخصیتی برجسته در تاریخ سیاسی و اجتماعی شیعه نیز بود.
ایشان در مبارزه با استعمار و دفاع از حقوق مسلمانان نقش مهمی ایفا کرد.

آرامگاه:
آرامگاه ایشان در حرم مطهر امام علی (علیه السلام) در نجف اشرف قرار دارد و زائران بسیاری از سراسر جهان به زیارت ایشان مشرف می‌شوند.
آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی بدون شک یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ شیعه است علم و تقوا، مرجعیت و خدمات علمی و فقهی، مبارزات سیاسی و اجتماعی ایشان، الگویی برای مسلمانان در سراسر جهان است.

در مورد کتاب: 
کتاب عروة الوثقی شامل بیشتر بخش‌های فقه می‌شود و حاوی ۳۲۶۰ مسئله فقهی است. این کتاب در ۱۶ فصل (کتاب) تنظیم شده و دوره کاملی از فقه را پوشش می‌دهد. فصل‌های این کتاب به ترتیب شامل: اجتهاد و تقلید، طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، زکات، خمس، حج، اجاره، مضاربه، مزارعه، مساقات، ضمان، حواله، نکاح و وصیت است. برخی از بخش‌ها و فصل‌های فقهی به وصیت سید محمدکاظم یزدی پس از وفات او به عروة الوثقی افزوده شده‌اند و به عنوان "ملحقات العروة الوثقی" توسط ناشر معرفی شده‌اند.

اهمیت و جایگاه عروة الوثقی:
جامعیت: عروة الوثقی تقریباً تمام ابواب فقه را شامل می‌شود و اطلاعات جامعی در مورد احکام شرعی در زمینه‌های مختلف مانند طهارت، نماز، روزه، زکات، خمس، حج، نکاح و معاملات ارائه می‌دهد.
دقت و ظرافت: صاحب عروة در نگارش این کتاب، دقت و ظرافت فراوانی به کار برده و مسائل فقهی را به طور عمیق و عالمانه مورد بحث و بررسی قرار داده است.
روش و نظم: عروة الوثقی با روشی منظم و طبقه‌بندی شده به نگارش درآمده و یافتن احکام شرعی در آن آسان است.
مقبولیت: این کتاب از زمان تألیف تاکنون، مورد توجه و عنایت علماء و فقهای شیعه بوده است و شرح‌ها و حواشی متعددی بر آن نوشته شده است.
ترجمه: عروة الوثقی به زبان‌های مختلف از جمله عربی، فارسی، اردو و انگلیسی ترجمه شده است.

ویژگی‌های بارز عروة الوثقی:
استناد به ادله شرعی: صاحب عروة در استدلال‌های فقهی خود، به آیات قرآن، احادیث معتبر و اقوال فقهای بزرگ شیعه استناد می‌کند.
بیان واضح و روشن: مسائل فقهی در این کتاب به زبانی واضح و روشن بیان شده و از اصطلاحات پیچیده و غامض پرهیز شده است.
اختصار و فشردگی: با وجود جامعیت، عروة الوثقی کتابی مختصر و فشرده است و از اطاله کلام و ذکر مطالب غیرضروری پرهیز شده است.
مبنای فقهی: این کتاب مبنای فقهی بسیاری از مراجع تقلید شیعه در سراسر جهان است و در حوزه‌های علمیه شیعه تدریس می‌شود.

استاد: 

هدف و محتوا 

محتوای تدریس شده در بحث «صوم و خمس» عروه الوثقی شامل موارد زیر است:

خمس:
تعریف خمس: خمس چیست و به چه چیزی تعلق می‌گیرد؟
موارد وجوب خمس: چه چیزهایی خمس واجب دارند؟
نحوه محاسبه خمس: چگونه باید خمس را محاسبه کرد؟
نحوه پرداخت خمس: چگونه باید خمس را پرداخت کرد؟
مصارف خمس: خمس باید در چه راه‌هایی مصرف شود؟
مسائل مربوط به استثنائات خمس: چه چیزهایی از خمس مستثنی هستند؟
مسائل مربوط به خمس سادات: احکام خمس سادات
نکته: علاوه بر موارد ذکر شده، در بحث «صوم و خمس» عروه الوثقی به مسائل و موضوعات دیگری نیز پرداخته می‌شود

سر فصل ها: 

1. مقدمه
- تعریف روزه
- اقسام روزه (واجب، مستحب، مکروه، حرام)

2. روزه واجب
- روزه ماه رمضان
- روزه نذر، عهد و قسم
- روزه کفاره
- روزه قضا

3. نیت روزه
- شرایط و زمان نیت
- تغییر نیت
- نیت در روزه‌های مستحبی

4. مبطلات روزه
- خوردن و آشامیدن
- جماع
- استمناء
- دروغ بستن به خدا و پیامبران
- رساندن غبار غلیظ به حلق
- فرو بردن سر در آب
- اماله با مایعات
- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
- قی (استفراغ عمدی)

5. احکام روزه
- احکام روزه مریض و مسافر
- احکام روزه زنان باردار و شیرده
- روزه در شرایط اضطراری
- کفاره و فدیه روزه
- احکام افطار عمدی

6. روزه‌های مستحبی
- روزه‌های مستحب و شرایط آن
- روزه ایام البیض، عرفه، عاشورا و...

7. قضای روزه
- شرایط و احکام قضای روزه
- موانع و عذرهای موجه برای ترک روزه

8. کفاره روزه
- انواع کفاره
- موارد وجوب کفاره
- نحوه انجام کفاره
سر فصل‌های بحث «خمس» از کتاب عروة الوثقی

1. مقدمه
- تعریف خمس
- موارد وجوب خمس

2. اموال مشمول خمس
- درآمد کسب و کار
- معادن
- گنج‌ها
- غنایم جنگی
- جواهرات استخراج شده از دریا
- مال حلال مخلوط به حرام
- زمین خریداری شده توسط کافر از مسلمان

3. محاسبه خمس
- روش محاسبه
- زمان محاسبه خمس
- موارد استثناء و تخفیف

4. مصارف خمس
- سهم سادات
- سهم امام
- مصرف خمس در امور دینی و اجتماعی

5. احکام پرداخت خمس
- شرایط وجوب پرداخت خمس
- احکام تأخیر در پرداخت
- نحوه پرداخت خمس
- احکام مربوط به عدم پرداخت خمس