عروة الوثقی 1 (اجتهاد و تقلید) | فارسی | پایه دوم

در باره مصنف: 

سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (متولد ۱۲۴۷ ق. در یزد - وفات ۱۳۳۷ ق. در نجف) مشهور به صاحب عروة الوثقی، یکی از برجسته‌ترین فقها و مراجع تقلید شیعه در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود.

زندگی و تحصیلات:

تولد و تحصیلات اولیه: سید محمد کاظم در خانواده‌ای مذهبی در شهر یزد به دنیا آمد. پدرش، سید عبدالعظیم، کشاورز بود.

تحصیلات حوزوی: ایشان در یزد به تحصیل علوم دینی پرداخت و پس از طی مراحل مقدماتی، به حوزه علمیه اصفهان رفت و از محضر اساتیدی همچون شیخ محمدباقر نجفی اصفهانی کسب فیض کرد.

هجرت به نجف: در سال ۱۲۸۱ ق. به نجف اشرف هجرت کرد و در آنجا از محضر بزرگترین علماء عصر از جمله شیخ مرتضی انصاری و میرزای شیرازی بهره‌مند شد.

استادان:

میرزای شیرازی: مرجع تقلید شیعیان در زمان خود و یکی از مبارزان علیه استعمار انگلیس.

محمدباقر آقانجفی اصفهانی (۱۲۳۴-۱۳۰۱ق)، فقیه و اصولی امامی قرن سیزدهم بود.

مرجعیت:

پس از فوت شیخ انصاری در سال ۱۲۸۱ ق.، میرزای شیرازی به عنوان مرجع تقلید شیعیان شناخته شد.

میرزای شیرازی در سال ۱۳۱۳ ق. به سامرا هجرت کرد و آیت الله طباطبایی یزدی عهده‌دار تدریس فقه در نجف شد.

پس از رحلت میرزای شیرازی در سال ۱۳۱۳ ق.، آیت الله طباطبایی یزدی به عنوان یکی از مراجع تقلید شیعه شناخته شد و مرجعیت ایشان تا زمان وفاتشان ادامه داشت.

آثار علمی:

مهم‌ترین اثر ایشان، کتاب عروة الوثقی است که به عنوان مهم‌ترین کتاب فقهی شیعه در عصر حاضر شناخته می‌شود.

ذخیرة الصالحین

رسالة فی الخمس

حاشیة بر مکاسب شیخ انصاری

حاشیة بر المتاجر

حاشیة بر آداب التجارة

فعالیت‌های سیاسی:

آیت الله طباطبایی یزدی در کنار مرجعیت و فعالیت‌های علمی، در امور سیاسی نیز ورود می‌کرد.

ایشان از مخالفان مشروطه بود، زیرا مشروطیت را از مشروعیت جدا می‌دانست.

در زمان اشغال لیبی توسط ایتالیا و اشغال عراق توسط انگلیس فتوای جهاد داد.

فرزند ایشان در جنگ علیه انگلیس در عراق به شهادت رسید.

ویژگی‌های اخلاقی:

تقوا و پرهیزکاری: به تقوا و پرهیزکاری مشهور بود.

تواضع و فروتنی: با وجود مقام علمی و مرجعیت، بسیار فروتن و متواضع بود.

زهد و ساده زیستی: زندگی ساده‌ای داشت و از تجملات دوری می‌کرد.

وفات:

آیت الله طباطبایی یزدی در ۲۸ رجب سال ۱۳۳۷ ق. در نجف اشرف وفات یافت و در حرم امام علی (علیه السلام) دفن شد.

میراث:

آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی به عنوان یکی از بزرگترین فقها و مراجع تقلید شیعه در تاریخ شناخته می‌شود.

میراث فقهی ایشان، کتاب عروة الوثقی است که تا به امروز مهم‌ترین کتاب فقهی شیعه به شمار می‌رود.

این کتاب در حوزه‌های علمیه شیعه در سراسر جهان تدریس می‌شود و مبنای بسیاری از احکام شرعی است که شیعیان در سراسر جهان از آن پیروی می‌کنند.

علاوه بر میراث فقهی، ایشان شخصیتی برجسته در تاریخ سیاسی و اجتماعی شیعه نیز بود.

ایشان در مبارزه با استعمار و دفاع از حقوق مسلمانان نقش مهمی ایفا کرد.

آرامگاه:

آرامگاه ایشان در حرم مطهر امام علی (علیه السلام) در نجف اشرف قرار دارد و زائران بسیاری از سراسر جهان به زیارت ایشان مشرف می‌شوند.

آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی بدون شک یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ شیعه است علم و تقوا، مرجعیت و خدمات علمی و فقهی، مبارزات سیاسی و اجتماعی ایشان، الگویی برای مسلمانان در سراسر جهان است.

در مورد کتاب: 

کتاب عروة الوثقی شامل بیشتر بخش‌های فقه می‌شود و حاوی ۳۲۶۰ مسئله فقهی است. این کتاب در ۱۶ فصل (کتاب) تنظیم شده و دوره کاملی از فقه را پوشش می‌دهد. فصل‌های این کتاب به ترتیب شامل: اجتهاد و تقلید، طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، زکات، خمس، حج، اجاره، مضاربه، مزارعه، مساقات، ضمان، حواله، نکاح و وصیت است. برخی از بخش‌ها و فصل‌های فقهی به وصیت سید محمدکاظم یزدی پس از وفات او به عروة الوثقی افزوده شده‌اند و به عنوان "ملحقات العروة الوثقی" توسط ناشر معرفی شده‌اند.

اهمیت و جایگاه عروة الوثقی:

جامعیت: عروة الوثقی تقریباً تمام ابواب فقه را شامل می‌شود و اطلاعات جامعی در مورد احکام شرعی در زمینه‌های مختلف مانند طهارت، نماز، روزه، زکات، خمس، حج، نکاح و معاملات ارائه می‌دهد.

دقت و ظرافت: صاحب عروة در نگارش این کتاب، دقت و ظرافت فراوانی به کار برده و مسائل فقهی را به طور عمیق و عالمانه مورد بحث و بررسی قرار داده است.

روش و نظم: عروة الوثقی با روشی منظم و طبقه‌بندی شده به نگارش درآمده و یافتن احکام شرعی در آن آسان است.

مقبولیت: این کتاب از زمان تألیف تاکنون، مورد توجه و عنایت علماء و فقهای شیعه بوده است و شرح‌ها و حواشی متعددی بر آن نوشته شده است.

ترجمه: عروة الوثقی به زبان‌های مختلف از جمله عربی، فارسی، اردو و انگلیسی ترجمه شده است.

هدف و محتوا 

آموزش عروه الوثقی در باب اجتهاد و تقلید، به دنبال تبیین و آموزش مفاهیم و احکام مربوط به این دو موضوع کلیدی در فقه شیعه است. این آموزش به طور خاص بر موارد زیر که در قسمت سرفصل ها ذکر شده  تمرکز دارد.

سر فصل ها: 

سر فصل های بحث اجتهاد و تقلید از کتاب عروه الوثقی:

مقدمه:

تعریف اجتهاد و تقلید

اهمیت و جایگاه اجتهاد و تقلید در فقه شیعه

بخش اول: اجتهاد

فصل اول: شرایط مجتهد

عقل و بلوغ

اسلام و ایمان

عدالت

اعلمیت

اجتهاد در مسائل شرعی

توانایی در درک ادله شرعی

عدم اعراض از اجتهاد

فصل دوم: موانع اجتهاد

فسق

جهل

اعراض از اجتهاد

کفر

ارتداد

فصل سوم: مراتب اجتهاد

مجتهد مطلق

مجتهد مجتهد

مجتهد در مسائل مستحدثه

فصل چهارم: اقسام مجتهدین

از نظر اعلمیت 

اعلم مطلق

اعلم نسبی

از نظر احتیاط 

محتاط

غیر محتاط

از نظر ورع 

ورع

غیر ورع

بخش دوم: تقلید

فصل اول: وجوب تقلید

ادله وجوب تقلید

مستثنیات وجوب تقلید

فصل دوم: شرایط مرجع تقلید

اعلمیت

عدالت

حریت

اجتهاد در مسائل شرعی

عدم اعراض از اجتهاد

توانایی در درک ادله شرعی

فصل سوم: وظایف مقلد

انتخاب مرجع واجد شرایط

عمل به فتوای مرجع

رجوع به اعلم در صورت اختلاف فتوا

فصل چهارم: مسائل مربوط به تقلید از اعلم

شرایط و چگونگی تقلید از اعلم

فصل پنجم: مسائل مربوط به تقلید از مجتهد میت

شرایط و چگونگی تقلید از مجتهد میت

شروح عروه

پس از انتشار کتاب عروة الوثقی، بسیاری از مراجع تقلید این کتاب را به عنوان مبنا قرار دادند و در مواردی که فتوایشان با مؤلف تفاوت داشت، نظر خود را در حاشیه کتاب بیان کردند. از جمله این مراجع می‌توان به میرزا حسین نائینی (درگذشته ۱۳۵۵ق)، شیخ عبدالکریم حائری (درگذشته ۱۳۵۵ق)، آقا ضیاءالدین عراقی (درگذشته ۱۳۶۱ق)، سید ابوالحسن اصفهانی (درگذشته ۱۳۶۵ق)، محمدحسین کاشف الغطاء (درگذشته ۱۳۷۳ق)، سید حسین بروجردی (درگذشته ۱۳۸۰ق)، سید احمد خوانساری (درگذشته ۱۴۰۵ق)، امام خمینی (درگذشته ۱۴۰۹ق)، سید ابوالقاسم خوئی (درگذشته ۱۴۱۳ق) و سید محمدرضا گلپایگانی (درگذشته ۱۴۱۴ق) اشاره کرد.

شیخ عباس قمی، این کتاب را با عنوان الغایةُ القُصوی به فارسی ترجمه کرده است که این ترجمه بارها در بغداد و تهران چاپ شده است.

برخی از کتاب‌هایی که به شرح یا حاشیه‌نگاری بر عروة الوثقی پرداخته‌اند عبارتند از:

- مستمسک العروة الوثقی: اولین شرح استدلالی بر عروه، نوشته آیت الله سید محسن حکیم.

- مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی: که در دوازده جلد منتشر شده است.

- حاشیه میرزا محمدحسین بن شیخ الاسلام.

- شرح العروة الوثقی: نوشته کاشف الغطاء، که احتمالا نخستین شرح نوشته شده بر عروه است.

- حاشیه محمدرضا آل یاسین.

- حاشیه عبدالله مامقانی.

- حاشیه سید محمد فیروزآبادی.

- العروة الوثقی، مع تعلیقات الامام خمینی.

- بحوث فی شرح العروة الوثقی: تقریرات درس سید محمدباقر صدر، نوشته سید محمود هاشمی شاهرودی.

- مدارک العروة: نوشته علی‌پناه اشتهاردی.

- التنقیح فی شرح العروة الوثقی: تقریرات درس سید ابوالقاسم خوئی، نوشتهٔ میرزاعلی تبریزی غروی.

- مبانی العروة الوثقی: تقریرات درس سید ابوالقاسم خوئی، تألیف فرزندش محمدتقی خوئی.

- تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی: توضیح و شرح مطالب عروة الوثقی در ۱۰ جلد نوشته محمداسحاق فیاض.

مخاطبین عروة الوثقی:

کتاب «عروة الوثقی» توسط سید محمد کاظم یزدی نوشته شده است و مخاطبین اصلی آن عبارتند از:

1. طلاب حوزه‌های علمیه: این کتاب یکی از منابع اصلی و مهم دروس فقهی و اصولی حوزه‌های علمیه شیعه است و به عنوان مرجع برای تدریس و تحقیق استفاده می‌شود.

2. فقها و مجتهدین: این کتاب به دلیل جامعیت و دقت بالای مسائل فقهی، مورد استفاده فقها و مجتهدین برای استخراج و استنباط احکام شرعی قرار می‌گیرد.

3. پژوهشگران فقه اسلامی: محققین و پژوهشگران در زمینه فقه و اصول فقه از این کتاب به عنوان یک منبع مهم و قابل استناد استفاده می‌کنند.

4. طلاب و دانشجویان علوم دینی: برای یادگیری و فهم دقیق‌تر مسائل فقهی و آشنایی با نظرات مختلف فقهی.

5. مراجع تقلید: بسیاری از مراجع تقلید حاشیه‌ها و شروحی بر این کتاب نوشته‌اند و از آن به عنوان منبعی برای فتوا دادن استفاده می‌کنند.