گزیده درس صد و شصت و هفت
بعد از اینکه نسبت استصحاب با قاعده فراغ و تجاوز روشن گردید که این قاعده بر استصحاب مقدم میباشد، مرحوم شیخ انصاری به دلیل تکمیل نمودن بحث، روایات قاعده فراغ را به صورت مستوفا نقل کرد و سپس فرمود که فروعات مربوط به این قاعده را در ضمن هفت فرع تبیین خواهیمکرد. تا هنوز سه فرع از فروعات هفتگانه مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در این درس به فرع چهارم پرداخته میشود. مرحوم شیخ در موضع چهارم بدنبال بیان استثنائات قاعده است؛ به این معنا بعد از اینکه قاعده به اثبات رسید و روشن شد که مبرهن و مدلّل است و از پشتوانهای روایی برخوردار است، نوبت به بررسی استثنائات این قاعده میرسد. مثلاً، چنانچه مکلّف بعد از اتمام عمل و یا در اثنای عمل بعد از انجام جزء دچار شک بشود، بر اساس این قاعده نباید به چنین شکی اعتناء کند و باید به عمل خودش ادامه دهد. از این دستور کلی سه استثناء وجود دارد که عبارت از وضو، غسل و تیمم است. به عنوان نمونه چنانچه مکلّف در اثنای وضو دچار شک شود، فرض کنید در اثنای مسح سر شک کند که دست چپ خود را شسته است یا نه؟ او باید برگردد و دست چپ خود را بشوید. مرحوم شیخ معتقد است که خروج وضو از تحت قاعده فراغ و تجاوز بر طبق روایت ابن ابی یعفور، بر اساس قاعده است و در زمرهای استثنائات نیست. حالا بحث اصلی در همین مسئله است که آیا خروج طهارات ثلاث از تحت قاعده فراغ و تجاوز جزء استثنائات است یا اینکه بر طبق قاعده میباشد؟ ایشان برای اینکه به این پرسش پاسخ بدهد، بدنبال تفسیر دقیق روایت است.
کلیدواژه: بررسی تعارض استصحاب با برخی قواعد فقهیه.