گزیده درس سی و چهار
درس سی و چهارم از «قال: و قد یؤخذ الاوّلان باعتبار بالغیر»، شروع شده است و تا «و الامتناع الی العدم و الوجود و العدم متقابلان»، ادامه دارد. بحث در بارهی این بود که وجوب، امکان و امتناع نظر به ذاتشان تغییر نمیکنند، امّا، نظر به غیر گاهی تغییر میکنند، مثلاً چیزی که نظر به ذاتش ممکن است، نظر به غیر ممکن است که واجب باشد. مثل آتش و حرارت که هر دو نظر به ذاتش میتواند باشد و میتواند نباشد، امّا، نظر به اینکه خدا آتش را ایجاد بکند، قطعا آتش وجود دارد و نظر به اراده و ایجاد خداوند آتش و حرارتش واجب است. ولی نظر به اینکه آن را خدا خلق بکند یا نکند، ممکن است. مسئله بیست و پنجم، در بارهی این مسئله بحث میکند که ضرورت و امکان دارای اقسامی است. مرحوم خواجه میفرماید: واجب و ممتنع از یک جهت باهم اشتراک دارند و از جهت دیگر باهم متقابلاند. جهت اشتراکشان در این است که هر دو بالضرورة است، زیرا وجوب هم امر ضروری و امتناع هم امر ضروری است. امّا، در این جهت افتراق دارند که وجوب امر وجودی و ایجابی و امتناع امر عدمی میباشد.
کلیدواژه: وجه اشتراک و افتراق وجوب و امتناع.