خلاصه درس20
در این درس راجع به قضا و قدر الهی بحث میشود و در حقیقت این دو به توحید در خالقیت باز میگردد. بحث قضا و قدر از مباحث پیچیده است و علاوه بر علماء و اندیشمندان کلامی، اقشار مختلف اجتماعی نیز درگیر این بحث شدهاند. مراد از قضا و قدر الهی این است که هر چه خداوند برای انسان مقدر کرده است، زمانیکه وقت، شرایط و اسباب آن فراهم شد، قضای الهی به آن حتمیت و عینیت میبخشد و در حقیقت کار از مرحلة نقشه و ذهنیت گذشته به مرحلة تجسم عملی میرسد. بر اساس محتوای آیات و روایات قضا و قدر بر دو دسته تقسیم شدهاند: یکی، قضاء و قدر علمی و دیگری، قضا و قدر عینی است. قضا و قدر علمی به معنای علم داشتن خداوند به مقدمات، اسباب و شرایط یک چیز است. قضاء و قدر عینی، نگاهی به خارج دارد که انتساب سیر تدریجی پدیدهها و موجودات به خداوند و تحقق عینی آنان در خارج است.
هر دو نوع از قضاء و قدر [علمی و عینی] در قرآن کریم از جایگاه مهمی برخوردار است و در روایات نیز به صورت گسترده مطرح شده است. قضا و قدر الهی با اختیار انسان منافات ندارد؛ چونکه انسان و تمام کمالات او منسوب به خداوند و تحت سیطرة اوست و در عین حال انسان در افعال خودش نقش دارد. به بیان دیگر، کارهاییکه انسان انجام میدهد، در یک سطح انتساب به خداوند دارد و در سطح پائینتر انسان انجام دهندهیی کار محسوب میشود. بحث «بداء» از مختصات عقائد شیعه است و در واقع، بداء یک واژة عربی و به معنای ظهور بعد الخفاء است. اگر چیزی برای انسان مخفی باشد بعد از آنکه بر آن اطلاع پیدا شود به آن «بداء» میگویند. اعتقاد به بداء هیچگونه منافاتی با علم ازلی خداوند ندارد.
خودآزمایی
معنای لغوی و اصطلاحی قضا و قدر را بیان دارید؟
قضا و قدر علمی و عینی را تعریف و تفاوت آن دو را بیان نمایید؟
جایگاه قضا و قدر علمی و عینی را در قرآن بررسی کنید؟
رابطه قضا و قدر الهی را با اختیار انسان تبیین نمایید؟
بداء چیست و آن را با توجه به روایات توضیح دهید؟
