گزیده درس چهارصد و سه
بحث در روایات باب «الفَيء وَ الأَنفَال وَ تَفسِير الخُمس وَ حُدُوده وَ مَا يَجِبُ فِيه» است و موضوع این درس را نیز ادامه حدیث چهارم تشکیل میدهد. قبلا گفته شد که محتوای این حدیث در مورد خمس، جزئیات خمس و نحوه مصرف آن است که در دروس قبلی قسمتهای بیشتر آن مورد بررسی قرار گرفته است. استاد این درس را از عبارت ذیل شروع میکند: «فَقَالَ لَوْ عُدِلَ فِي النَّاسِ لَاسْتَغْنَوْا ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْعَدْلَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَ لَا يَعْدِلُ إِلَّا مَنْ يُحْسِنُ الْعَدْلَ ...». این سخن امام کاظم (ع) در درس قبلی بررسی شد که همانا خداوند انواع مختلف اموال را تقسيم كرده و حق هر مستحق را از خاصه و عامه؛ یعنی به امام و ساير مردم اعم از فقراء و مساكين و سائر اصناف داده است. در ادامه میفرماید: چنانچه در ميان مردم عدالت حكمفرما باشد، همه بىنياز شوند، سپس ادامه میدهد که عدالت از عسل شيرينتر است. کسی میتواند عادلانه رفتار کند كه عدالت را خوب میداند و آن کس فقط امام عادل است. رسول خدا (ص) زكات باديهنشينان را به باديهنشينان و زكات شهرنشينان را به شهرنشينان میداد. ولى زكات را ميان هشت صنف برابر تقسيم نميكرد به گونهای که به هر دسته یک هشتم برسد؛ بلكه به مقدارى كه از آن هشت گروه حاضر بودند، به اندازه مخارج يك سال هر گروه تقسيم ميكرد. در اين باره وقت و اندازه معينى يا نامبرده و نوشتهاى نيست؛ بلكه هرگونه که خود امام صلاح میداند و به هر كس دسترسى داشته باشد، پرداخت ميكند تا نیازمندی آن گروهها برآورده شود و چنانچه چيزى باقی ماند به ديگران ميدهد. حدیث پنجم در مورد مطالبه امام کاظم (ع) از مهدی عباسی درباره فدک است و این حدیث را على بن اسباط از آن امام همام نقل میکند. علی بن اسباط میگوید: امام کاظم (ع) بر مهدى عباسى در حالی وارد شد که وی مشغول دادخواهى است و آنچه از مردم به زور گرفته آن را برميگرداند. امام (ع) فرمود: یا اميرالمؤمنين چرا آنچه از ما به ظلم گرفته شده به ما برنميگردانند؟ مهدى عباسی گفت: یا ابوالحسن! موضوع چيست؟ آنگاه امام (ع) موضوع فدک را مطرح کرد.
کلیدواژه: کافی: کتاب حجت، باب «الفَيء وَ الأَنفَال وَ تَفسِير الخُمس وَ حُدُوده وَ مَا يَجِبُ فِيه» (روایات 4 ـ 5).