گزیده درس سی و پنج
استاد در پایان درس گذشته وارد باب «النهی عن القول بغیر علم» شد و پنج روایت این باب را ترجمه و تبیین نمود. گفته شد که مرحوم کلینی در این باب، نُه حدیث ذکر نموده است که استاد درس را از حدیث ششم شروع میکند. این روایت از امام صادق (ع) است و حضرت در این روایت به این نکته اشاره میکند که هرگاه جواب سئوالی را نمیدانید، بگویید: نمیدانم: «إذا سُئلَ الرَّجُلُ مِنكُم عمّا لا يَعلَمُ فَلْيَقُلْ: لا أدري، و لا يَقُلْ: اَللّه ُ أعلَمُ، فَيُوقِعَ في قلبِ صاحِبِهِ شَكّا، و إذا قالَ المسؤولُ: لا أدرِي فلا يَتَّهِمْهُ السائلُ: هرگاه از يكى از شما سؤالى شد كه پاسخش را نمىدانید، بگويید: نمىدانم، و نگويید: خدا داناتر است؛ زيرا با اين جمله، در دل دوست خود شك و ترديد مىافكنید؛ امّا هرگاه كسى كه از او سؤال شده بگويد: نمىدانم، پرسنده به او بد گمان نمىشود.» امام باقر (ع) در حدیث هفتم از حق خدا بر بندگان سخن گفته و امام صادق (ع) در حدیث هشتم به این مسئله اشاره کرده است که خدای متعال بندگان خود را به دو آيه از كتابش تخصيص داده است: اوّل اينكه تا ندانند نگويند؛ دوّم تا آنجا كه ميدانند پرسشگر را رد نكنند. استاد بعد از ترجمه و تبیین احادیث باب نهی از گفتار بدون علم، به بررسی روایات باب «من عمل بغیر علم» میپردازد که در آن، سه روایت ذکر شده است. حدیث اول از امام صادق (ع) نقل شده است که حضرت در این حدیث بر آگاهی و بصیرت تأکید میکند: «اَلْعَامِلُ عَلَى غَيْرِ بَصِيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ اَلطَّرِيقِ لاَ يَزِيدُهُ سُرْعَةُ اَلسَّيْرِ إِلاَّ بُعْداً: هركسى بدون بصيرت و آگاهى عمل كند مانند كسى است كه به بيراهه مىرود و هرچه شتاب كند از هدف دورتر مىشود؛ زيرا عجله كار شيطان است و انسان را از واقعيتها دور خواهدساخت و ديده بيناى عقل را از انسان خواهدگرفت.» در حدیث دوّم بازهم امام صادق (ع) بر معرفت تأکید ورزیده و فرموده است: خداوند عملى را میپذیرد که همراه با معرفت باشد. حدیث سوم از پیامبر اسلام (ص) نقل شده است و در آن فرموده است: كسىكه بدون شناخت عمل كند، خراب كردنش بيشتر از درست كردن اوست: «مَن عَمِلَ عَلى غَيرِ عِلمٍ كانَ ما يُفسِدُ أكثَرَ مِمّا يُصلِحُ».
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «النهی عن القول بغیر علم (6 ـ 9)» و باب «من عمل بغیر علم ( روایات 1 ـ 3)».