گزیده درس شصت
در درس قبلی استاد وارد روایت سوم کتاب توحید گردید و در همان درس به ترجمه و تفسیر قسمتی از آن پرداخت. این حدیث در پیوست حدیث ابن ابی العوجاء ذکر شده و او یکی از افرادی بود که اعتقادی به خدا و معاد نداشت و بارها خدمت امام صادق (ع) آمد و با ایشان بحث میکرد و امام هربار پاسخی میداد که او درمیماند. در بخشی از حدیث سوم آمده است که ابن ابی العوجاء روز دیگر حضور امام صادق (ع) رسید و ساکت نشست و چیزی بر زبان نیاورد و امام (ع) به او فرمود: گویا آمدی قسمتی از گفتگویی که داشتیم اعاده کنی؟! در مجموع این روایت دارای محتوای بسیار عالی است و به صورت اختصار به محکمترین و متقنترین دلایل برای اثبات حدوث عالم و اثبات وجود خدای متعال اشاره شده است. در درس قبلی بحث به سئوالی رسید که امام (ع) از ابن ابی العوجا پرسید و او برای پرسش امام جوابی نداشت. امام صادق (ع) از عبدالکریم پرسید: تو مصنوعى يا غير مصنوع؟ عبدالكريم گفت: ساخته نشدهام. امام فرمود: براى من توضیح بده كه اگر ساخته شده بودى چگونه ميبودى؟ عبدالكريم لحظاتی به فكر فرو رفت و در پاسخ درماند و به چوبى كه جلويش بود، سرگرم شد و مىگفت: دراز، پهن، ژرف، كوتاه، متحرّك، ساكن؛ اينها همه صفت مخلوق اوست. امام فرمود: اگر براى مصنوع صفتى جز اينها ندانى، بايد خودت را هم مصنوع بدانى زيرا در وجودت از اين امور که نشانهی مصنوع بودن است، مىيابى. عبدالكريم گفت: از من چيزى پرسيدى كه هيچ كس پيش از تو نپرسيده است. امام (ع) در ادامه میفرماید: فرض کن میدانی کسی پیش از تو نپرسیده است چه میدانی که بعد از این هم از تو نپرسند. اضافه بر آن، ای عبدالکریم تو گفتار خود را نقض کردی؛ زیرا تو معتقدی که همه چیز از نخست برابر است چطور در اشیاء تقدیم و تأخیر قائل شدی؟! سپس امام برای عبدالکریم بیشتر توضیح میدهد: «ثُم قَالَ یَا عَبدالکَریمِ أزیدُک وُضوحاً أرَأَیتَ لَو کانَ مَعَک کیسٌ فیهِ جَواهِرُ، فَقالَ لَک قائِلٌ: هَل فِی الکیسِ دینارٌ؟ فَنَفَیتَ کونَ الدّینارِ فِی الکیسِ، فَقالَ لَک: صِف لِی الدِّینارَ وکنتَ غَیرَ عالِمٍ بِصِفَتِهِ، هَل کانَ لَک أن تَنفِی کونَ الدِّینارِ عَنِ الکیسِ وأنتَ لا تَعلَمُ؟ قالَ: لا. فَقالَ أَبو عَبدِ اللّهِ(ع): فَالعالَمُ أَکبَرُ وأَطوَلُ وأَعرَضُ مِنَ الکیسِ، فَلَعَلَّ فِی العالَمِ صَنعَةً مِن حَیثُ لا تَعلَمُ صِفَةَ الصَّنعَةِ مِن غَیرِ الصَّنعَةِ! فَانقَطَعَ عَبدُ الکریمِ، وأَجابَ إِلَی الإِسلامِ بَعضُ أَصحابِهِ، وبَقِی مَعَهُ بَعضٌ و ...»
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «حدوث العالم و اثبات المحدِث» (پیوست روایت 2).