گزیده درس سی و هفت
در درس گذشته بررسی روایات باب استعمال علم به پایان رسید و در این درس ابتدا به ترجمه و تبیین احادیث باب «مستأکل بعلمه و المباهی به» میپردازد. مرحوم کلینی در این باب شش جمع کرده که اولین آن از امام علی (ع) است. امام (ع) این حدیث را از رسول خدا (ص) روایت نموده که در این روایت دو پُرخور را معرفی کرده كه سير نمیشوند: یکی دنيا طلب و دیگری دانشجو است: «دو گرسنه سير نشوند: طالب دنيا و طالب علم، هر كه از دنيا به آنچه بر او حلال است، قانع شود سالم میماند و هر كه دست به حرام دراز كند هلاك میشود؛ مگر اینكه توبه كند يا برگردد و تدارك كند و هر كه علم را از اهلش بگیرد و به علمش عمل كند نجات يابد و هر که آن را براى دنيا بخواهد همان دنيا بهره او است.» احادیث دوّم و سوم دارای محتوای مشترکاند و به این مسئله پرداخته هر كه علم و احادیث ائمه (ع) را براى سودجویی دنيوی بخواهد، در آخرت بیبهره خواهدبود. در حدیث چهارم، امام صادق (ع) به مردم سفارش میکند چنانچه عالم دوستدار دنیا را دیدید، او را نسبت به دین خود متهم دانید: «إِذَا رَأَيْتُمُ الْعَالِمَ مُحِبّاً لِدُنْيَاهُ فَاتَّهِمُوهُ عَلَى دِينِكُمْ فَإِنَّ كُلَّ مُحِبٍّ لِشَيْءٍ يَحُوطُ مَا أَحَبَّ ...». در حدیث پنجم، رسول گرامی اسلام (ص) دانشمندان فقيه را تا زمانی كه وارد دنيا نشدهاند، امين پيامبران میداند؛ در ادامه آن حضرت معنای ورود به دنیا را توضیح میدهد. در حدیث ششم امام باقر (ع) میفرماید: «هر كه علم جويد براى اينكه بر علما ببالد يا بر سفهاء ستيزد يا مردم را متوجه خود سازد بايد آتش دوزخ را جاى نشستن خود گيرد، همانا رياست جزء براى اهلش شايسته نيست.» استاد بعد از بررسی روایات این باب، به سراغ بررسی روایات باب «لزوم الحجة على العالم و تشديد الامر عليه» میرود که مرحوم کلینی در آن چهار روایت گِرد آورده است. حدیث اول از امام صادق (ع) نقل شده و در آن به گناه سنگین عالم اشاره دارد: «يُغْفَرُ لِلْجَاهِلِ سَبْعُونَ ذَنْباً قَبْلَ أَنْ يُغْفَرَ لِلْعَالِمِ ذَنْبٌ وَاحِدٌ: هفتاد گناه جاهل آمرزيده شود پيش از آنكه يك گناه عالم آمرزيده شود.» در حدیث دوّم بر عذاب شدید علمای بد و ناشایست و در حدیث سوم به زمان توبه عالم پرداخته و در حدیث چهارم، امام باقر (ع) به عذاب کسانی اشاره میکند که در ظاهر از عدالت سخن میگویند؛ ولى در مقام عمل با آن مخالفت نموده و رو به ظلم و ستم میآورند.
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «مستأکل بعلمه و المباهی به (روایات 1 ـ 6)» و باب «لزوم الحجة على العالم و تشديد الامر عليه (روایات 1 ـ 4)».