گزیده درس صد و یک
این درس در تداوم درس قبلی ارائه شده است و استاد باقیمانده حدیث هفتم، باب «معانی الأسماء و اشتقاقها» را معنا و تبیین میکند. درس از اینجا آغاز میشود: «فَقَالَ الرَّجُلُ: فَکَیفَ سَمَّیتَنَا رَبّنَا سَمِیعاً؟ فَقَالَ: لِأنَّهُ لایَخفَی عَلَیهِ ...». در ادامه، آن مرد خدمت امام (ع) عرض میکند پس چگونه پروردگارمان را شنوا نامیدیم؟ امام (ع) فرمود: برای اینکه هرچه را گوشها مییابند از دید او مخفی نمیباشد، او را به گوشی که در سر قرار دارد توصیف نمیکنیم، و همچنین خداوند را بینا مینامیم زیرا آنچه دیدگان درک میکنند از دید او مخفی و پنهان نمیباشد، رنگ باشد یا شخصی یا غیر اینها، و او را به دیدگان که در سر قرار داشته و میبیند توصیف نکردهایم. همچنین او را دقیق و باریکبین نامیدیم، چرا که به اشیاء کوچک همچون پشه و پنهانتر از آن و مولکولهای بدنشان آگاه است، و نیز به غریزه و شهوات آنان برای تولید مثل و توجه به آن، و جایگزینی گروهی از آنان در جایگاه دیگران، و انتقال غذا و آب به فرزندانشان در کوهها و بیابانها و دشتها و بیشهها آگاه است. از اینرو دانستیم آفریدگار آن باریکبین است و چگونگی ندارد، و چگونگی داشتن برای آفریده شدهای است که آن گونه خلق کرده است. همچنین پروردگارمان را نیرومند و توانا مینامیم، منظور قدرت جسمانی که از مخلوقات دیدهایم نمیباشد، و اگر نیروی او توانائی گرفتن که در مخلوقها است باشد تشبیه در خداوند صورت گرفته و احتمال زیاد از مخلوقات در او میرود و آنچه احتمال زیاد دارد ناقص باشد، و آنچه ناقص باشد قدیم و ازلی نیست و هرچه قدیم نباشد عاجز و ناتوان است ... در احادیث هشتم و نهم به گفتگوی افرادی با امام صادق (ع) در مورد معنای «الله اکبر» اشاره گردیده و در روایات دهم و یازدهم معنای «سبحان الله» بررسی شده است. در روایت دوازدهم، ابوهاشم از امام جواد (ع) میپرسد: معناى اینکه گفته میشود «خدا يكتاست» چيست؟ فرمود اتفاق همه زبانها بر يكتایى او چنانچه خودش فرمايد: اگر از آنها بپرسى چه كسى آنها را آفريده است؟ بدونشک ميگويند: خدا.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «معانی الأسماء و اشتقاقها» (روایات 7 ـ 12).