خلاصه درس چهاردهم
مراد از توحید صفاتی آن است که ذات و صفات ذاتی خداوند یکی است و در عین اینکه این ذات دارای صفات متعدد ذاتی میباشد، هیچگونه کثرتی میان ذات و صفات ذاتی متصور نیست. در قلمرو توحید ذاتی، علما و متفکران کلامی دو مسئله را مطرح کرده‌اند: یک، اینکه صفات ذاتی، زائد بر ذات خداوند نیست. دو، اینکه در ذات خداوند هیچگونه ترکیبی راه ندارد و خدا بسیط محض است. در واقع، در ذات خدا هیچگونه ترکیب خارجی، عقلی و وهمی راه ندارد و آن یکی است و صفات ذاتی‌اش عین ذات است.
در مورد توحید ذاتی سه قول وجود دارد. جمعی از متفکران معتزله قایل به نیابت ذات از صفات متعدد شده است و آنان برای فرار از بطلان ترکیب در ذات خداوند قائل به نیابت ذات از صفات شده و گفته‌اند که صفت واقعیتی ندارد و مفهوم آن از ذات خداوند انتزاع می‌شود. علمای اشعری قایل شده‌اند که صفات کمالی خداوند از نظر مفهوم و مصداق زاید بر ذات خداوند است و در حقیقت صفات خدا با صفات سایر موجودات یکی‌اند. علما و اندیشمندان کلامی شیعی و هم‌چنین برخی از متفکران معتزله معتقدند که صفات خداوند از نظر مصداق عین ذات خدا است؛ ولی از حیث مفهومی، مفاهیم علم، قدرت و حیات غیر از مفهوم ذات خداوند است. در مجموع اندیشمندان کلامی امامیه صفات ذاتی را عین ذات دانسته و هیچگونه مغایرت و ترکیب در مرحله ذات قایل نیستند و سپس چنین نتیجه گرفته‌اند که ذات خدا بسیط است و عقل انسان برخی از صفات را از این ذات بسیط انتزاع می‌کند.
خودآزمایی
مراد از توحید صفاتی چیست، آن را توضیح دهید؟
قلمرو مباحث توحید صفاتی را بیان کنید؟
چرا ترکیب خارجی، عقلی و وهمی در ذات خداوند راه ندارد؟
نظریه‌ی علمای معتزله در مورد توحید صفاتی چیست؟
چرا علمای اشعری قائل به ازلی و ابدی بودن صفات خداوند شده‌اند؟
نظریه‌ی متکلمان شیعه در مورد توحید صفات خداوند چیست؟
