خلاصه درس شانزدهم
اندیشمندان کلامی راجع به اثبات توحید در خالقیت اتفاق‌نظر دارند، منتها در تفسیر آن باهم اختلاف دارند. مراد از توحید در خالقیت این است که در عالم هستی خالق مستقل که قدرت آفرینش از آن او باشد، منحصر به خدا است. جایگاه توحید در خالقیت از نظر عقلی روشن است و این حکم عقل را مورد تایید قرآن کریم نیز می‌باشد. گستره و قلمرو توحید در خالقیت همه چیز حتی افعال موجودات را نیز فرا می‌گیرد.
برای اثبات توحید در خالقیت از دلایل عقلی و نقلی استفاده شده است و در قرآن کریم در ارتباط با این موضوع آیات فراوانی وجود دارد که در نوع خود یک مسئله قطعی فرض شده است. در میان اندیشمندان اسلامی راجع به تفسیر توحید در خالقیت اختلاف‌نظر وجود دارد و بر اساس اندیشه متفکران اشعری خلق و ایجاد در انحصار خداوند است. بر اساس این نظریه قاعده علت و معلول در این عالم وجود ندارد و در عالم هستی تنها یک علت وجود دارد و آن ذات خدا است و انسان و سایر موجودات عالم نقش واقعی در کارهای خود ندارند. دومین نظریه از مفوضه است و آنان انسان را در کار خودش مستقل از خداوند می‌داند و بر اساس این دیدگاه نقشی که به انسان واگذار شده است، مستحق ثواب و عقاب می‌باشد. سومین نظریه از عدلیه است و آنان معتقدند که خدا خالق مستقل است و در عالم هستی غیر از خدا، خالق مستقل دیگری وجود ندارد. انسان در طول خالقیت و اراده‌ی الهی نقش فاعلی و مباشر در کارهای خود دارد و نقش خداوند سببی است. با توجه به علل طولی و نقش مباشری و سببی، انسان در کارهای خود ایفای نقش می‌کند و با اراده‌ی خود انجام می‌دهد.
خودآزمایی
آیا اختلاف میان متکلمان اسلامی راجع به اثبات توحید در خالقیت است یا در تفسیر آن؟
مراد از توحید در خالقیت چیست، آن را در چهار سطر توضیح دهید؟
گستره‌ی توحید در خالقیت تا کجا امتداد دارد؟
یک دلیل برای اثبات توحید در خالقیت بیان کنید؟
یک شاهد قرانی که در آن توحید در خالقیت مسلم و قطعی فرض شده، ذکر کنید؟
نظریه مکتب اشعری راجع به تفسیر توحید در خالقیت چیست و سپس آن را به صورت مستند نقد نمایید؟
نظریه مفوضه راجع به توحید در خالقیت چیست و دلیل‌شان را نیز بیان کنید؟
توحید در خالقیت را در اندیشه عدلیه توضیح دهید و با توجه به آن وجود ثواب و عقاب را تبیین نمایید؟
