گزیده درس صد
حدیث هفتم از امام جواد (ع) روایت شده است. این روایت قدری طولانی است و در رابطه با اسماء و صفات خداوند و رابطهای آنها با ذات است. ابوهاشم جعفری میگوید: من خدمت ابوجعفر دوّم (امام جواد) بودم که مردی از ایشان پرسید: خداوند در قرآن خودش برای خود نامها و صفتهایی را ذکر کرده، نامها و صفتهای خداوند خود او هستند؟ امام (ع) فرمود: این سخن تو دو صورت دارد: اگر بگویی آنها همان خدایند، به این معنا که در خداوند کثرت جای داشته و او مرکب است، این معنا در خدا متصور نیست و خدا برتر از این معانی است. امّا چنانچه مراد شما این باشد که این صفات و نامها همواره با خدا بوده است، همواره بودن دو معنا دارد: اگر بگویید این صفات جاودانه در علم و دانش خداوند بوده و او شایستهی آنهاست این حرف درست است؛ ولی چنانچه بگویید تصور این صفات و حروف کلماتش نزد او بوده، پس خداوند برتر است از اینکه چیزی با او بوده باشد، بلکه خداوند بوده در حالیکه مخلوقی با او نبود، آنگاه اسماء و صفات را به عنوان وسیلهی یاد کردن او خلق کرده، و خدا بود و نام و یادی نبود و آنچه یاد میشود همان خداوند جاودانهای است که همواره بوده است. از اینرو، اسماء و صفات الهی مخلوق او هستند و معانی آنها و مقصود آنها خدایی است که اختلاف و همبستگی در او جای ندارد برای اینکه اختلاف و همبستگی در اموری صدق میکند که مرکب و دارای اجزاء باشد، از این جهت نمیتوان گفت که خداوند همبستگی پیدا کرده است، و نه اینکه خدا کم و زیاد است، و لکن خدا در ذاتش قدیم و ازلی است، و هر چیزی که بیش از یکی باشد مرکب است و خداوند یگانهای که ترکیب در او نیست، و توهم کمی و زیادی در او جای ندارد و هر مرکبی از توهم شدهای به کمی و زیادی مخلوق اوست، و راهنمائی است بر آنکه خالق و آفریدگاری دارد. اشاره شد که این روایت قدری طولانی است و استاد در درس بعدی باقیمانده این روایت را به بررسی میگیرد ...
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «معانی الأسماء و اشتقاقها» (روایت 7).