گزیده درس سی و شش
در درس گذشته روایات باب «عمل بدون علم» بررسی گردید. استاد در این درس، احادیث باب «استعمال العلم: به كار بستن علم» را ترجمه و تبیین می‌کند و مرحوم کلینی در این باب هفت حدیث ذکر نموده است. نخستین روایت از حضرت امام علی (ع) است که آن را از پیامبر گرامی اسلام (ص) بازگو نموده است. حضرت در این حدیث دانشمندان را به دو قسم با عمل و بی‌عمل تقسیم می‌کند: «اَلْعُلَمَاءُ رَجُلاَنِ رَجُلٌ عَالِمٌ آخِذٌ بِعِلْمِهِ فَهَذَا نَاجٍ وَ عَالِمٌ تَارِكٌ لِعِلْمِهِ فَهَذَا هَالِكٌ وَ إِنَّ أَهْلَ اَلنَّارِ لَيَتَأَذَّوْنَ مِنْ رِيحِ اَلْعَالِمِ اَلتَّارِكِ لِعِلْمِهِ وَ إِنَّ أَشَدَّ أَهْلِ اَلنَّارِ نَدَامَةً وَ حَسْرَةً رَجُلٌ دَعَا عَبْداً إِلَى اَللَّهِ فَاسْتَجَابَ لَهُ وَ قَبِلَ مِنْهُ فَأَطَاعَ اَللَّهَ فَأَدْخَلَهُ اَللَّهُ اَلْجَنَّةَ وَ أَدْخَلَ اَلدَّاعِيَ اَلنَّارَ بِتَرْكِهِ عِلْمَهُ وَ اِتِّبَاعِهِ اَلْهَوَى وَ طُولِ اَلْأَمَلِ أَمَّا اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى فَيَصُدُّ عَنِ اَلْحَقِّ وَ طُولُ اَلْأَمَلِ يُنْسِي اَلْآخِرَةَ.» حدیث دوّم از امام صادق (ع) است و حضرت در این حدیث علم با عمل را همدوش هم می‌خواند: «اَلْعِلْمُ مَقْرُونٌ إِلَى اَلْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ مَنْ عَمِلَ عَلِمَ وَ اَلْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَل فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلاَّ اِرْتَحَلَ عَنْهُ: علم همراه با عمل است. هركس خوب بداند عمل مى‌كند و هركس عمل كند بايد بداند كه علم، عمل را فرياد مى‌زند و اگر پاسخش دهد بماند و الا كوچ كند و برود.» در حدیث سوم به این مسئله اشاره شده است که نصیحت‌ها و موعظه‌های عالم بی‌عمل تأثیرگزار نیست و در حدیث چهارم نیز بر عمل به علم تأکید شده است. در حدیث پنجم، امام صادق (ع) نشانه اهل نجات را در کسی می‌داند که كردارش موافق با گفتارش باشد: «عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ بِمَ يُعْرَفُ اَلنَّاجِي قَالَ مَنْ كَانَ فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوَافِقاً فَأَثْبَتَ لَهُ اَلشَّهَادَةَ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ فِعْلُهُ لِقَوْلِهِ مُوَافِقاً فَإِنَّمَا ذَلِكَ مُسْتَوْدَعٌ: مفضل می‌گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم! اهل نجات به کدام علامت شناخته می‌شود؟ فرمود: آنكه كردارش موافق گفتارش باشد، گواهى به نجاتش حتمى است يا گواهى به نجاتش را منتشر كن و كسى كه كردارش موافق گفتارش نباشد دين‌اش متزلزل است.» در حدیث ششم، امام علی (ع) بر عمل اشاره نموده و خطاب به مردم می‌فرماید: وقتی دانا شديد به آن عمل كنيد و در حدیث هفتم، امام باقر (ع) بر به کار بستن علم تأکید نموده است.
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «استعمال العلم» (روایات 1 ـ 7).
