گزیده درس شصت و پنج
در درس گذشته، حدیث چهارم کتاب توحید بررسی گردید و در این درس، استاد به ترجمه و تبیین روایت پنجم آن کتاب میپردازد. این حدیث را هشام بن حکم از امام صادق (ع) نقل میکند. محتوای این حدیث را گفتگوی امام صادق (ع) با شخص زندیق تشکیل میدهد که ظاهراً وی عالَم را ازلی و قدیم میدانسته است. هشام حکم میگوید: قسمتی از سخن امام صادق (ع) به زندیقی که خدمتش رسید، این بود: اینکه میگویی خدا دوتاست، از سه صورت خارج نیست یا هر دو قدیم و توانا هستند، یا هر دو ضعیف و ناتوانند، یا یکی توانا و دیگری ضعیف است. پس اگر هر دو توانا و نیرومندند، پس چرا یکی از آنها دیگری را نابود نمیکند تا در اداره جهان مستقل و تنها باشد و اگر یکی را نیرومند و دیگری را ضعیف پنداری، گفتار ما ثابت میشود که خدا یکی است به دلیل ناتوانی که در دیگری آشکار است. اگر هر دو ضعیف باشد، به دلیل ضعف و ناتوانی نمیتوند خدا خدا باشد. اگر بگویی خدا دوتاست، بیرون از این دایره نیست که یا هر دو از هر جهت یگانه یا از هر جهت جدا هستند. چون ما خلقت را منظم و فلک را در گردش و تدبیر جهان را یکسان و شب و روز و خورشید و ماه را مرتب و منظم میبینیم، درستی کار و تدبیر و هماهنگی بین آن دلالت دارد که تدبیرکننده یکی است.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «حدوث العالم و اثبات المحدِث» (روایت 5).