گزیده درس نود
استاد در این درس روایات باب «الارادة أنّها من صفات الفعل و سائر صفات الفعل» را بررسی میکند. مرحوم کلینی در این باب در حدود هشت روایت نقل کرده است که استاد میلانی روایت این باب را با تبیین و تفسیر بیشتر دنبال میکند. به صورت کلی ایشان در این درس و درسهای بعدی به این سئوالات پاسح میگوید که اراده خداوند با اراده انسان چه تفاوتی دارد؟ و اینکه تفاوت فعل خداوند با فعل انسان در چیست؟ و بالاخره ذات خداوند با ذات انسان چه فرقهایی باهم دارد؟ اراده در خدای متعال به معنای حکم و دستور، همراه با وقوع آن در خارج است. ارادههایی که در قرآن کریم به خدای متعال نسبت داده شده، دو نوع است: راده تکوینی: مقصود از اراده تکوینی این است که شیء مراد در نظام تکوین و واقع تحقق پیدا کرده است، چنانکه در قرآن کریم آمده است: «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون». اراده تشریعی: مقصود از اراده تشریعی این است که خداوند متعال از لحاظ تشریع و جعل قانون چیزی را اراده نموده است؛ به این معنا چیزهایی را که میخواسته مردم انجام دهند تا به کمال و سعادت برسند. قرآن کریم در اینباره میفرماید: «ما یریدُ اللهُ لیجعلَ علیکم من حرجٍ و لکن یریدُ لیطهّرَکم و لیتمّ نعمتهُ علَیکم». روایت اوّل این باب از امام صادق (ع) نقل شده که آن را عاصم بن حميد نقل کرده است. ایشان مىگويد: از امام صادق (ع) پرسيدم: خدا هميشه اراده دارد؟ فرمود: داشتن اراده با وجود مراد است، خدا هميشه دانا و توانا بوده و سپس اراده كرده است. حدیث دوم بازهم از امام صادق (ع) روایت شده و آن را بکیر بن اعین نقل نموده است. ایشان میگوید: خدمت امام صادق (ع) عرض کردم: علم و مشيت خداوند، دو چيز است يا يكى؟ امام (ع) فرمود: دانستن غير از خواستن است؛ مگر نمیدانى كه میگویى كه اگر خدا بخواهد اين كار را مىكنم و نمىگویى اگر خدا بداند اين كار را مىكنم. اينكه میگویى اگر خدا بخواهد دليل است كه هنوز نخواسته و اگر بخواهد همان شود كه او میخواهد، پس روشن میشود که علم خدا قبل از خواسته و مشيت اوست.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «الارادة أنّها من صفات الفعل و سائر صفات الفعل» (روایات 1 ـ 2).