گزیده درس دوازده
این درس به مراحل فکر و اندیشه اختصاص دارد و قبلا، گفته شد که فکر یک فرایند و یک مجموعه از اقدامات و رفتارهایی است که برایند آن کسب علم جدید میباشد. مرحوم مظفر در ابتدا مراحل فکر را در پنج مرحله میداند که عبارت است از: 1. برخورد با مشکل [مجهول]، 2. شناسایی نوع مشکل، 3. مراجعه به انبار و خزانهی ذهن، 4. گشتوگزار در میان انبار معلومات، 5. بازگشت به مجهول و حل آن مشکل با کمک آن معلومات بدستآمده. در ادامه میفرماید که منطقدانان دو مرحله اوّل [برخورد با مشکل و شناسایی نوع مشکل] را از مقدمات فکر میدانند و آنچه حقیقت فکر را شکل میدهد همان مراحل سوم، چهارم و پنجم است. به همین دلیل، فکر را به حرکت عقل میان معلوم و مجهول تعریف کرده است. حالا، اگر انسان بدون طی مراحل سهگانه به معرفتی دست یابد، آن معرفت بدیهی است؛ چونکه بدون طی مراحل سهگانه اخیر بدست آمده است. در تداوم این بحث، مرحوم مظفر به حدس و قضایای حدسیه میپردازد و آن را هم معلول فکر نمیداند؛ بلکه معتقد است که پاسخ از رهگذر حدس بدست میآید. در آخر ایشان به چند تمرین در قالب سئوال میپردازد تا اندوختههای قبلی این بخش از مباحث منطق را ارزیابی کند.
کلیدواژه: مراحل فکر.