گزیده درس چهل
مرحوم مظفر برای عرض عام و عرض خاص یک تقسیم دیگری بیان میکند و آن تقسیم به عرض لازم و عرض مفارق است. در عرض لازم تفکیک عقلی میان عارض و معروض ممکن نیست، مانند عدد زوجیت برای اربعه. اعراض مفارق، اعراضی است که تفکیک میان عارض و معروض در ذهن ممکن است، مانند اینکه انسان همیشه قاعد یا قائم نیست. سپس ایشان، عرض لازم را به دو گونهی لازم بیّن و لازم غیر بیّن تقسیم میکند: لازم بیّن، زمانی است که ملازمهی بین دو شئ بدیهی و نیاز به برهان نداشته باشد. لازم غیر بیّن، زمانی است که ملازمهی میان دو شئ بدیهی نباشد و نیازمند به برهان باشد. عرضی لازم بیّن به عرضی لازم بیّن بمعنی الاعم و عرضی لازم بیّن بمعنی الاخص تقسیم میشود: بیّن بمعنی الاعم، لازمی است که تصور آن، همراه با تصور ملزوم و تصور نسبت میان آن دو جزم به ملازمه را بدنبال دارد، مانند اینکه عدد دو نصف چهار و ربع هشت است. در مقابل بیّن بمعنی الاخص، به شکلی است که تصور ملزوم بدون نیاز به وساطت امر دیگری، تصور آن را در پی دارد. عرض مفارق به اعراض دائم، سریع الزوال و بطیئ الزوال تقسیم میشود.
کلیدواژه: عرضی لازم و عرضی مفارق.