گزیده درس پانزده
در پایان درس گذشته اشاره شد که امام کاظم (ع) فرمود: خداوند اکثریت را مذمت کرده است برای اینکه بیشترشان بدنبال هوا و هوس میگردند. در مقابل خدای متعال یک اقلیت را مدح و ستایش کرده است: «و قلیل من عبادی الشّکور.» در ادامه امام (ع) در حدیث دوازدهم کتاب عقل و جهل به این نکته میپردازد که خدای متعال اولی الالباب و صاحبدلان را به بهترین صورت یاد کرده و به بهترین زیور آراسته است: «يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ: (خدا) دانش و حکمت را به هر کس بخواهد (و شایسته بداند) میدهد؛ و به هر کس دانش داده شود، خیر فراوانی داده شده است. و جز خردمندان، (این حقایق را درک نمیکنند، و) متذکر نمیگردند.» بعد امام (ع) میفرماید: «يا هِشامُ، إنَّ لُقمانَ قالَ لابنِهِ: تَواضَعْ لِلحَقِّ تَكُن أعقَلَ النّاس، و إنّ الكَيِّسَ لَدَى الحَقِّ يَسيرٌ. يا بُنَيَّ إنّ الدُّنيا بَحرٌ عَميقٌ، قَد غَرِقَ فيها (فيهِ) عالَمٌ كثيرٌ، فلْتَكُن سفَينَتُكَ فيها تَقوَى اللّه، و حَشْوُها الإيمانُ. و شِراعُها التَّوَكُّلُ، و قَيِّمُها العَقلُ، و دَليلُها العِلمُ، و سُكّانُها الصَّبرُ: اى هشام! لقمان به فرزند خودش گفت: در برابر حق فروتن باش تا خردمندترين مردم باشى، و زيرك در عين رعايت حق اندك است. اى فرزندم! دنيا دريايى ژرف است كه خلق بسيارى در آن غرق گشتهاند. پس بايد كه كشتى تو در اين دريا تقواى الهى باشد و محمولهاش ايمان و بادبانش توكّل و ناخدايش خرد و راهنمايش (قطب نمايش) دانش و لنگرش شكيبايى باشد.» امام (ع) در ادامه میفرماید: «يا هِشامُ، إنّ لِكلِّ شيءٍ دَليلاً و دَليلُ العَقلِ التَّفَكُّرُ، و دَليلُ التَّفَكُّرِ الصَّمتُ، و لِكُلِّ شيءٍ مَطِيَّةٌ و مَطِيَّةُ العَقلِ التَّواضُعُ، و كَفى بكَ جَهلاً أن تَركَبَ ما نُهِيتَ عَنهُ: هر چيزى را راهنمايى است و راهنماى عقل انديشيدن است و راهنماى انديشيدن خاموشى، و براى هر چيزى مركبى است و مركب خِرد فروتنى است، و در نادانى تو همين بس كه مرتكب كارى شوى كه از آن نهى شدهاى.»
کلیدواژه: کتاب عقل و جهل (روایت 12).