گزیده درس پنجاه
بخشی از روایتی که سلیم بن قیس هلالی از حضرت امیرالمؤمنین (ع) روایت کرده است، در درس قبلی بررسی گردید و در این درس به بررسی قسمت دوّم آن پرداخته میشود. در درس قبلی اشاره گردید که براساس این روایت، راویان حدیث به چهار دسته تقسیم میشود که دسته اوّل منافقان است که عمداً دین را تحریف کرده و میکنند. استاد در این درس به سایر دستهها میپردازد و آنها گروهی بودند که از پیامبر سخن و مطلبی شنیدهاند؛ ولی درست درک نکرده و به اشتباه افتادهاند و به هیچ عنوان قصد دروغ بستن به پیامبر اسلام (ص) را نداشتهاند. «وَ رَجُلٍ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللّهِ شَيْئاً لَمْ يَحْمِلْهُ عَلَی وَجْهِهِ وَ وَهِمَ فِيهِ وَ لَمْ يَتَعَمّدْ كَذِباً فَهُوَ فِي يَدِهِ يَقُولُ بِهِ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يَرْوِيهِ فَيَقُولُ أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللّهِ صل علی علیه و آله و سلم فَلَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ أَنّهُ وَهِمَ لَمْ يَقْبَلُوهُ وَ لَوْ عَلِمَ هُوَ أَنّهُ وَهِمَ لَرَفَضَهُ: دوم کسی که چيزی از پيامبر (ص) شنيده و آن را درست نفهميده و به غلط افتاده؛ ولی قصد دروغ نداشته آن حديث در دست او است به آن معتقد است و عمل میکند و به ديگران میرساند و میگويد من اين را از رسول خدا (ص) شنيدم. اگر مسلمانان بدانند که او به غلط رفته است نمیپذيرند و اگر هم خودش بداند اشتباه کرده آن را رها میکند.» دسته سوم، کسانی هستند که سخنی از پيامبر (ص) شنيده به آن امر میفرمود، سپس پيامبر از آن نهی فرموده؛ ولی وی از آن بیاطلاع مانده؛ يا نهی چيزی را از پيامبر شنيده، سپس آن حضرت به آن امر فرموده و او اطلاع نيافته است. در واقع او منسوخ را حفظ کرده و ناسخ را حفظ نکرده است ... بعد از اینکه امام (ع) دسته چهارم را هم بررسی میکند، در ادامه میفرماید: امّا من هر روز در طی دو نوبت محضر پيامبر (ص) مىرسیدم و روی هر موضوعى بحث میکردیم. در واقع من محرم رازش بودم و چيزى از من پوشيده نداشت و این مسئله را سایر اصحاب پيامبر (ص) نیز مىدانند. چه بسا پیامبر (ص) به منزل ما میآمد و اين همنشينى در خانه ما اتفاق میافتاد و در هنگام گفتگو فاطمه و پسرانم هم حضور داشت و هرگاه از آن حضرت مىپرسيدم جواب مىداد و چون سئوالاتم تمام مىشد و ساکت مىشدم، او شروع به صحبت مىکرد. از اینرو، هيچ آيهاى از قرآن بر رسول خدا (ص) نازل نشد، جز اينكه براى من هم میخواند و املا فرمود و من هم به خط خودم مینوشتم و تأويل، تفسير، ناسخ، منسوخ، محكم، متشابه، خاص و عام آن را به من آموخت ...
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «اختلاف الحدیث» (روایت 1).