گزیده درس شصت و هفت
استاد در درس گذشته بررسی روایات باب «حدوث العالم و اثبات المحدِث» که در مجموع شش حدیث بود، به پایان رسانید و از این درس به ترجمه و تبیین احادیث باب «اطلاق القول بأنّه شیءٌ» میپردازد. در این باب هفت روایت وجود دارد که مرحوم کلینی از معصومین (ع) نقل نموده است. روایت اول را ابن ابی نجران از امام باقر (ع) نقل میکند و میگوید: از امام باقر (ع) راجع به توحید پرسیدم و گفتم: میتوانم خدا را چيزی تصور کنم؟ فرمود: آری! ولی چيزی که حقيقتش درک نمیشود و حدّی ندارد «عَنْ عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) عَنِ اَلتَّوْحِيدِ فَقُلْتُ أَتَوَهَّمُ شَيْئاً فَقَالَ نَعَمْ غَيْرَ مَعْقُولٍ وَ لاَ مَحْدُودٍ فَمَا وَقَعَ وَهْمُكَ عَلَيْهِ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ خِلاَفُهُ لاَ يُشْبِهُهُ شَيْءٌ وَ لاَ تُدْرِكُهُ اَلْأَوْهَامُ كَيْفَ تُدْرِكُهُ اَلْأَوْهَامُ وَ هُوَ خِلاَفُ مَا يُعْقَلُ وَ خِلاَفُ مَا يُتَصَوَّرُ فِي اَلْأَوْهَامِ إِنَّمَا يُتَوَهَّمُ شَيْءٌ غَيْرُ مَعْقُولٍ وَ لاَ مَحْدُودٍ.» در ادامه استاد، احادیث دوم، سوم، چهارم و پنجم را هم ترجمه و تبیین میکند. حدیث دوّم را حسین بن سعید از امام محمد تقی (ع) روایت کرده است. ایشان میگوید: از امام پرسیدند: رواست که به خدا بگوید چیزی است؟ فرمود: آری! چيزی که او را از حد تعطيل و حد تشبيه خارج کند. در حدیث سوم، امام باقر (ع) میفرماید: ذات خدا از مخلوقش جدا و مخلوقش از ذات او جداست و در حقیقت به هيچ وجه شباهتى در ميان نيست و هر آنچه نام «چيز» بر او صادق باشد جز خدا مخلوق است. حدیث چهارم از امام صادق (ع) است و همان محتوای حدیث سوم در آن وجود دارد. ذات خدا از مخلوق جدا و مخلوق از ذات او جدا است، هر آنچه نام «چيز» بر او صادق باشد جز خدا مخلوق است و خدا خالق همه چيز است، پر خير منزه است آنكه چيزى مانندش نيست و او شنوا و بيناست. حدیث پنجم نیز از امام باقر (ع) نقل شده است و همان محتوای حدیث سوم را با خود به همراه دارد.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «اطلاق القول بأنّه شیءٌ» (روایات 1 ـ 5).