گزیده درس چهل و دو
استاد بعد از بررسی روایات باب کتابت حدیث، روایات باب «التقلید» را ترجمه و تبیین میکند. مرحوم کلینی در باب تقلید سه حدیث نقل کرده است که نخستین آن از امام صادق (ع) میباشد. امام (ع) در مورد تقلید نکوهیده استناد به این آیه شریفه میکند: «"اتّخَذُوا اَحبارَهم و رُهبانَهم اَرباباً مِن دُون الله" أما و اللّه، ما دَعَوهُم إلى عِبادَةِ أنفُسِهِم، و لو دَعَوهُم إلى عِبادَةِ أنفسِهِم ما أجابُوهُم، و لكنْ أحَلُّوا لَهُم حَراما، و حَرَّموا علَيهِم حَلالاً، فَعَبَدُوهُم مِن حَيثُ لا يشَعُرونَ: امام صادق (ع) فرمود: بدانيد، به خدا سوگند كه مردم را به عبادت خود فرا نمىخواندند. اگر آنان را به عبادت خود دعوت مىكردند، البته نمىپذيرفتند؛ بلكه براى مردم حرامى را حلال و حلالى را حرام مىكردند و بدينسان مردم ندانسته، ايشان را عبادت مىكردند.» در حدیث دوّم، حضرت ابوالحسن (ع) از محمد بن عبیده این سئوال را میپرسد: تقليد شما محكمتر است يا مرجئه؟ محمد برای این پرسش جواب ندارد؛ سپس خود امام (ع) جواب میدهد. در حدیث سوم امام صادق (ع) این آیه شریفه را تفسیر میکند: «اتّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّهِ». استاد بعد از بررسی روایات باب تقلید، به سراغ ترجمه و تبیین احادیث باب «البدع و الرأى و المقائيس: بدعت، قیاس و حکم به رأی» میرود. مرحوم کلینی در این باب، بیست و دو حدیث آورده است که اولین حدیث از امام علی (ع) است که آن را امام باقر (ع) نقل کرده است: امام (ع) در این حدیث، منشأ فتنه و فسادها در ميان مردم را پيروى از خواهشهاى نفسانی و صدور احکام بر خلاف شرع، میداند. «منشأ فتنه و فسادها (در ميان مردم) پيروى از خواهشهاى نفس است، و احكامى كه بر خلاف شرع صادر گردد، كتاب خدا (قرآن كريم) با آن خواهشها و حكمها مخالف است، و گروهى از مردم ديگران را بر خواهشها و حكمهاى بر خلاف دين يارى و پيروى ميكنند. پس اگر باطل با حقّ درهم نمىشد راه حقّ بر خواهان آن پوشيده نمىگرديد، و اگر حقّ در ميان باطل پنهان نمىبود دشمنان (هرگز) نمىتوانستند از آن بدگویى كنند، وليكن چون قسمتى از حقّ و قسمتى از باطل فرا گرفته و درهم مىگردد پس آنگاه شيطان بر دوستان خود تسلّط پيدا ميكند و كسانيكه لطف خدا شامل حالشان گرديده است، نجات مىيابند.»
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «التقلید (روایات 1 ـ3)» و باب «البدع و الرأى و المقائيس (روایات 1)».