گزیده درس شصت و یک
محتوای بحث را همچنان پیوست حدیث دوّم کتاب توحید تشکیل میدهد و استاد در درس قبلی بخش دیگری از آن حدیث را ترجمه و تبیین کرد. از مناظره و مباحثه امام با ابن ابى العوجاء پیدا است که وی دهرى بوده و به خدا و معاد اعتقاد نداشته است؛ از اینرو امام (ع) در مرحله اول او را از انكار به شك و تردید وارد ساخت و فرمود، اگر خدا، معاد، پاداش و كیفرى وجود داشته باشد مسلمانان از عذاب و دوزخ نجات یافته و شما گرفتارید و اگر پاداش و كیفرى وجود نداشته نباشد، بازهم مسلمین ضرر نکرده و با شما برابر هستند. زیرا هر دو زندگى كردید و نابود شدید، سپس براى اثبات وجود صانع و ظهور و آشكار و آثار قدرتش را در وجود شخص ابن ابى العوجاء كه از همه چیز به او نزدیكتر است گواه میگیرد. روز سوم ابن ابی العوجاء از امام (ع) این سئوال را میپرسد: دلیل بر حدوث اجسام چیست؟ امام (ع) برای اثبات وجود باری تعالی و اثبات حدوث اجسام براهین متقنی برای او مطرح کرد. «فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) سَلْ عَمَّا شِئْتَ فَقَالَ مَا الدَّلِیلُ عَلَى حَدَثِ الْأَجْسَامِ فَقَالَ إِنِّی مَا وَجَدْتُ شَیْئاً صَغِیراً وَ لَا كَبِیراً إِلَّا وَ إِذَا ضُمَّ إِلَیْهِ مِثْلُهُ صَارَ أَكْبَرَ وَ فِی ذَلِكَ زَوَالٌ وَ انْتِقَالٌ عَنِ الْحَالَةِ الْأُولَى وَ لَوْ كَانَ قَدِیماً مَا زَالَ وَ لَا حَالَ لِأَنَّ الَّذِی یَزُولُ وَ یَحُولُ یَجُوزُ أَنْ یُوجَدَ وَ یُبْطَلَ فَیَكُونُ بِوُجُودِهِ بَعْدَ عَدَمِهِ دُخُولٌ فِی الْحَدَثِ وَ فِی كَوْنِهِ فِی الْأَزَلِ دُخُولُهُ فِی الْعَدَمِ وَ لَنْ تَجْتَمِعَ صِفَةُ الْأَزَلِ وَ الْعَدَمِ وَ الْحُدُوثِ وَ الْقِدَمِ فِی شَیْ ءٍ وَاحِدٍ ...».
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «حدوث العالم و اثبات المحدِث» (پیوست روایت 2).