گزیده درس صد و شصت و پنج
در درس گذشته گفته شد که کیفیت استنتاج در تجربیات از نوع قیاس استقراء ناقصی است که مبتنی بر تعلیل و مفید یقین میباشد. مرحوم مصنف معتقد است که هر قضیهی تجربی مبتنی بر دو قضیه است: یکی، استثنایی و دیگری، اقترانی است. ایشان برای قیاس استثنایی مثال میزند که چنانچه پیدایش یک اثر به شکل تصادف باشد، آن اثر به صورت مداوم و همیشگی تحقق نمییافت، در حالی چنین اثری به طور مستمر و همیشگی تحقق یافته است. از این جهت معلوم میشود که تصادفی نیست؛ بلکه بر اثر یک علت بوده است. قیاس اقترانی بدین صورت است که پیدایش یک اثر، معلول یک علت است، معلول هر علت محال است که از علت خود جدا شود، پس این اثر محال است از علت خود جدا شود. لذا، دو مقدمهی قیاس استثنایی و نیز کبرای قیاس اقترانی بدیهیاند و از اینرو، حکم در مجربات در نهایت به قضایای اولیه و مشاهدات برمیگردد. در آخر بحث مجربات مرحوم مظفر میفرماید: تمام تجربیات یقینی نیست، چون گاهی به اشتباه، چیزی که علت نیست به عنوان علت درنظر گرفته میشود یا اینکه مشاهِد علت ناقصه را به جای علت تامه و یا مابالعرض به جای مابالذات قرار میدهد.
کلیدواژه: مجربات.
Cookies and similar technologies are used on our sites to personalize content and ads. You can find further details and change your personal settings below. By clicking OK, or by clicking any content on our sites, you agree to the use of these cookies and similar technologies.
GDPR
When you visit any of our websites, it may store or retrieve information on your browser, mostly in the form of cookies. This information might be about you, your preferences or your device and is mostly used to make the site work as you expect it to. The information does not usually directly identify you, but it can give you a more personalized web experience. Because we respect your right to privacy, you can choose not to allow some types of cookies. Click on the different category headings to find out more and manage your preferences. Please note, that blocking some types of cookies may impact your experience of the site and the services we are able to offer.