گزیده درس صد و شصت و هشت
موضوع بحث را همچنان قاعده فراغ و تجاوز تشکیل میدهد و مرحوم شیخ برای تکمیل نمودن این بحث، وارد فروعات آن گردید و به طور کلی فرمود که قاعده فراغ بر اساس تمام مبانی بر استصحاب تقدّم دارد. ایشان در ادامه، هفت موضع را برای تکمیل کردن این بحث بیان نموده است که در درس قبلی استاد وارد بررسی موضع چهارم گردید. مرحوم شیخ انصاری در موضع چهارم بدنبال استثنائات قاعده فراغ و تجاوز است و در واقع به این نکته اشاره میکند که گرچند، قاعده فراغ و تجاوز یک اصل است و چنانچه مکلّف بعد از اتمام عمل و یا در اثنای عمل، آن هم بعد از انجام جزء دچار شک بشود، بر اساس این قاعده نباید به چنین شکی اعتناء نماید و باید به عمل خود ادامه دهد. از این دستور کلی سه استثناء شده که عبارت از وضو، غسل و تیمم است. چنانچه مکلّف در اثنای وضو با شک همراه شود، و در اثنای مسح سر شک کند که دست چپ خود را شسته است یا نه؟ او باید برگردد و دست چپ خود را بشوید. مرحوم شیخ معتقد است که خروج وضو از تحت قاعده فراغ و تجاوز بر طبق روایت ابن ابی یعفور، بر اساس قاعده است و در زمرهای استثنائات نیست. حالا بحث اصلی در همین مسئله است که آیا خروج طهارات ثلاث از تحت قاعده فراغ و تجاوز جزء استثنائات است یا اینکه طبق قاعده میباشد؟ ایشان برای اینکه به این پرسش و سایر ایرادات پاسخ بدهد، بدنبال تفسیر دقیق روایت ابن ابی یعفور است. مرحوم شیخ در اینجا یک راهکار اساسی ارائه میکند که مباحث مربوط به این طرح تا پایان موضع چهارم تداوم دارد. ایشان میفرماید: در موثقه ابن ابی یعفور تعبیر به «شیئ» شده است و حالا باید بررسی کرد که در وضو «شیئ» چیست؟ از نظر ایشان، تمام وضو یک شیئ است و در آن غسلات و مسحات وجود دارد که در واقع تمام این اعمال، یک عمل به حساب میآید. در ادامه به این اشکال پرداخته میشود که وضو یک شیئ مرکب است و این وضو با کدام دلیل و با کدام شاهد یک شیئ بسیط است؟ مرحوم شیخ از این اشکال پاسخ میدهد.
کلیدواژه: بررسی تعارض استصحاب با برخی قواعد فقهیه.