گزیده درس صد و شصت و هشت.
بحث در بارۀ حدسیات است. در درس گذشته تعریف حدسیات و مثالهای سهگانهی مربوط به آن مورد بررسی قرار گرفت. بحث سوم مربوط به تشابه و تمایز حدسیات با مجربات است که توضیحات آن در درس گذشته بیان گردید و در این درس به تطبیق آن پرداخته میشود. مرحوم مظفر در مورد تشابه و تمایز حدسیات و مجربات فرمود که آن دو از جهت نیاز به تکرار و نیاز به قیاس خفی شبیهاند؛ ولی از یک جهت از یکدیگر تمایز دارند. تمایزشان در این است که تجربه برای انسان علتمایی را کشف میکند، بدون اینکه علت و ماهیت آن علت را بیان نماید. امّا در حدسیات افزون بر اینکه علت کشف میشود، چیستی آن علت نیز مشخص میگردد. در ادامه ایشان به یک تشابه دیگر نیز اشاره میکند و آن تشابه این است که مجربات و حدسیات هر دو به مجرِب و حدسزننده اختصاص دارد. مجربات، متواترات و حدسیات را نمیتوان از راه مباحثه و گفتگو اثبات کرد، بلکه باید همان راهی که یک فرد پیموده، دیگران هم طی کنند تا به یقین برسند.
کلیدواژه: حدسیات.