گزیده درس صد و شصت
بحث در بارهی در تمثیل است و آن سومین قسم از اقسام حجت میباشد. تمثیل عبارت است از «اثبات حکم در یک جزئی با استناد به ثبوت آن در یک جزئی دیگر که مشابه آن است.» مرحوم مظفر میفرماید: در اصطلاح فقهی تمثیل قیاس محسوب میشود و استدلالِ یقینآور نیست و حجیت آن در فقه اثبات نشده و فقها آن را معتبر نمیدانند. تمثیل دارای چهار رکن است: اوّل، اصل [جزئی اوّل که ثبوت حکم برای آن معلوم است]؛ دوم، فرع [جزء دوم که حکم برای آن اثبات میشود]؛ سوم، جامع [جهت شباهت میان اصل و فرع]؛ چهارم، حکم [چیزی که ثبوت آن برای اصل معلوم است و آن برای فرع اثبات میشود]. آیا تمثیل از نظر منطقی اعتبار دارد؟ مرحوم مصنف میفرماید: ارزش ندارد و همانگونه که فقها گفتهاند که ارزش ندارد. برای اینکه نمیتوان از چند ویژگی دو شخص حکم کرد که این دو شخص در تمام جهات شبیه یکدیگرند. اگر هر دو قد برابر دارند، دارای رنگ چهره یکسانند و ...، نمیتوان حکم کرد که هر دو مجرماند.
کلیدواژه: تمثیل.