گزیده درس نوزده
در درس گذشته، بررسی محتوای حدیث دوازدهم به پایان رسید و در این درس استاد ابتدا به حدیث سیزدهم میپردازد، سپس به سراغ ترجمه و تفسیر روایت چهاردهم کتاب اصول کافی میرود. در حدیث سیزدهم مرحوم کلینی روایتی از امام علی (ع) نقل میکند و در این روایت به این نکته توجه شده است که تمایلات و خواهشهاى نفسانى هميشه انسان را به هیجان میآورد و به ظلم و كار بد تشویق و تحريك مىكنند؛ ولى انسان عاقل با عقل خودش شهوت را خاموش و روى آنها پرده مىکشد تا از طرف آن آزارى به مردم نرسد. همچنین اگر عاقل برخى از صفات نيك را ندارد يا ناقص دارد به سبب نيكى و احسانى كه به مردم مى كند جلوهاى پيدا مىكند و محبت آنها را نسبت به خودش جلب مى نمايد. حضرت میفرماید: «العَقلُ غِطاءٌ سَتيرٌ، وَالفَضلُ جَمالٌ ظاهِرٌ، فَاستُر خَلَلَ خُلقِكَ بِفَضلِكَ، وقاتِل هَواكَ بِعَقلِكَ، تَسلَم لَكَ المَوَدَّةُ، وتَظهَر لَكَ المَحَبَّةُ: عقل، پردهپوش [كاستىها] و كمال، زيبايى آشكار است. پس كاستىهاى خوى خود را با كمالت بپوشان و با عقل خويش، هوايت را از پاى درآور تا دوستى تسليمت گردد و محبّت، برايت آشكار شود.» استاد بعد از بررسی حدیث سیزدهم، قسمتی از حدیث چهاردم را که در مورد عقل و جهل و لشکریان آن دو است، بررسی میکند. مقصود از جهل يا شيطان است و يا نیرویی كه انسان را به گناه و كار زشت وسوسه مىکند. این نیرو در فرشتگان وجود ندارد و هيچکدام از هفتاد و پنج لشكر جهل كه در اين حديث ذکر شده در اختيار ايشان نيست. امّا از آن جهت انسان از فرشته برتر میشود كه استعداد پذيرش اين صفات زشت را دارد و آنها را از خودش دور سازد. مراد از عقل قوهاى است كه انسان را به فضائل و كارهاى نيك فرا میخواند و لشكريانش در برابر لشكريان جهل قرار گرفته و همواره نفس انسان ميدان جنگ اين دو صف مىباشد. «فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): اعْرِفُوا الْعَقْلَ وَ جُنْدَهُ وَ الْجَهْلَ وَ جُنْدَهُ تَهْتَدُوا ...: عقل و لشکریانش و جهل و لشکریانش را بشناسید تا هدایت شوید ...» این روایت طولانی است تا میرسد به اینجا که امام (ع) میفرماید: «قَالَ قَدْ رَضِيتُ فَأَعْطَاهُ خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ جُنْداً فَكَانَ مِمَّا أَعْطَى الْعَقْلَ مِنَ الْخَمْسَةِ وَ السَّبْعِينَ الْجُنْدَ الْخَيْرُ وَ هُوَ وَزِيرُ الْعَقْلِ وَ جَعَلَ ضِدَّهُ الشَّرَّ وَ هُوَ وَزِيرُ الْجَهْلِ...»؛ در ادامهای این روایت از هفتاد و پنج لشکر عقل و هفتاد و پنج لشکر جهل (ضد لشکر عقل) نام برده میشود.
کلیدواژه: کتاب عقل و جهل (روایات 13 ـ 14).