62 آخرین دفاع زندیق و پاسخ امام صادق علیه السلام در حدوث عالم - استاد: حجة الإسلام والمسلمین شیخ حسن میلانی. كِتَابُ التَّوْحِيد،فَقَالَ عَبْدُ الْكَرِيمِ: هَبْكَ عَلِمْتَ فِي...، ص192گزیده درس شصت و دو
بحث همچنان در پیوست حدیث دوم است و عبدالکریم ابن ابی العوجاء در ادامه به این پرسش در مورد حدوث عالم اشاره میکند که بر فرض در صورت جریان حالت كوچكى و بزرگى و زمان سابق و لاحق مطلب چنان باشد كه فرمودید و بر حدوث اجسام استدلال نمودید؛ ولى اگر اشیاء همگى به كوچكى خود باقى ماند از چه راه بر حدوث آنها استدلال مىكنید؟ امام (ع) در جواب میفرماید: «إِنَّمَا نَتَكَلَّمُ عَلَى هَذَا الْعَالَمِ الْمَوْضُوعِ فَلَوْ رَفَعْنَاهُ وَ وَضَعْنَا عَالَماً آخَرَ كَانَ لَا شَیْ ءَ أَدَلَّ عَلَى الْحَدَثِ مِنْ رَفْعِنَا إِیَّاهُ وَ وَضْعِنَا غَیْرَهُ وَ لَكِنْ أُجِیبُكَ مِنْ حَیْثُ قَدَّرْتَ أَنْ تُلْزِمَنَا فَنَقُولُ إِنَّ الْأَشْیَاءَ لَوْ دَامَتْ عَلَى صِغَرِهَا لَكَانَ فِی الْوَهْمِ أَنَّهُ مَتَى ضُمَّ شَیْ ءٌ إِلَى مِثْلِهِ كَانَ أَكْبَرَ وَ فِی جَوَازِ التَّغْیِیرِ عَلَیْهِ خُرُوجُهُ مِنَ الْقِدَمِ كَمَا أَنَّ فِی تَغْیِیرِهِ دُخُولَهُ فِی الْحَدَثِ لَیْسَ لَكَ وَرَاءَهُ شَیْ ءٌ». امام (ع) سال آینده ابن ابی العوجاء را در مکه دید و فرمود: براى چه اینجا آمدى؟ گفت: براى عادت تن و سنت میهن و براى اینكه دیوانگى و سرتراشى و سنگپرانى مردم را ببینم. امام (ع) فرمود: اى عبدالكریم تو هنوز بر سركشى و گمراهیت پا بر جا هستى؟ عبدالكریم رفت سخنى بگوید كه امام (ع) فرمود: در حج مجادله روا نیست و عبایش را تكان داد و فرمود: اگر حقیقت چنان باشد كه تو میگویى در صورتى كه چنان نیست ما و تو رستگاریم اگر حقیقت چنان باشد كه ما میگوییم و چنان هم هست ما رستگاریم و تو هلاك، عبدالكریم رو به اطرافیان خود كرد و گفت در دلم دردى احساس مىكنم مرا بر گردانید، چون او را برگرداند و مُرد.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «حدوث العالم و اثبات المحدِث» (پیوست روایت 2).