گزیده درس سی و هشت
در درس قبلی دو باب از ابواب کتاب فضیلت علم مورد بررسی قرار گرفت و در این درس استاد به سراغ باب «النوادر» میرود. منظور از نوادر در اینجا این است که مرحوم کلینی در این باب احادیث متفرقه و پراکندهای مربوط به موضوع کتاب فضل علم و عالم را جمعآوری کرده است. در این باب در حدود پانزده حدیث بیان شده که اولین آن از حضرت امام علی (ع) است. حضرت در این روایت میفرماید: جان خود را به نکتهها و مطالب حکیمانهای ناب و تازه آسایش دهید؛ چون جان هم مثل تن خسته میشود. آن حضرت در حدیث دوّم، خطاب به دانشجو و متعلم، برای دانش در قالب تمثیل و تشبیه به انسان کامل امتيازاتی ذکر میکند که سرش تواضع است، چشمش بىرشكى، گوشش فهميدن، زبانش راست گفتن و ... در حدیث سوم، پیامبر گرامی اسلام (ص) وزیران ایمان، علم، خویشتنداری و ملایمت را معرفی میکند. حدیث چهارم از امام صادق (ع) است که ایشان این روایت را از پدرانشان و آنها از رسول خدا (ص) نقل میکنند. در این حدیث از رسول خدا از معنای علم سئوال شده و آن حضرت جواب میدهد: «عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ (ع) عَنْ آبَائِهِ (ع) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ (ص) فَقَالَ يَا رَسُولَ اَللَّهِ مَا اَلْعِلْمُ قَالَ اَلْإِنْصَاتُ قَالَ ثُمَّ مَهْ قَالَ اَلاِسْتِمَاعُ قَالَ ثُمَّ مَهْ قَالَ اَلْحِفْظُ قَالَ ثُمَّ مَهْ قَالَ اَلْعَمَلُ بِهِ قَالَ ثُمَّ مَهْ يَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ نَشْرُهُ: مردى خدمت رسول خدا آمد و گفت: يا رسول اللّه علم چيست؟ فرمود: سكوت كردن، گفت سپس چه؟ فرمود: گوش فرادادن، گفت سپس چه؟ فرمود: حفظ كردن، گفت سپس چه؟ فرمود به آن عمل كردن، گفت سپس چه یا رسول الله: فرمود: انتشار دادن آن.» در حدیث پنجم، امام صادق (ع) دانشجويان را به سه دسته تقسیم نموده، سپس فرموده است آنها از رهگذر اوصاف و خصوصیاتشان بشناسيد و در ادامه خود حضرت آن سه دسته را معرفی نموده است.
کلیدواژه: کتاب فضیلت علم، باب «النوادر» (روایات 1 ـ 5).