گزیده درس بیست و یک
بحث در بارهای حدیث چهاردهم کتاب عقل و جهل اصول کافی است که محتوای آن را عقل و جهل و تعداد لشکریانشان تشکیل میدهد. در درس گذشته، در حدود چهل و سه لشکر از لشکریان عقل و جهل بررسی گردید و در این درس به باقیمانده آن اشاره میشود. «وَ سَلامَةُ الغَیب وَ ضِدّها المُمَاکَرَة، وَ الکِتمَان و ضِدّه الإفشَاء، و الصَلاة و ضِدّها الإضَاعَة، وَ الصَّوم و ضِدّه الإفطَار، وَ الجِهاد وَ ضدّه النُکول، و ...: یکرویی و حفظ غیب (و ضد آن) دورویی و مکر است. پرده پوشی و سر نگهداری (و ضد آن) فاش کردن اسرار است. نماز و نیایش به درگاه خدا (و ضد آن) بینمازی و کنارهگیری از خدا است. روزه و کمخوری (و ضد آن) افطار روزه و شکمخواری است. جهاد و کوشش در ترویج حق (و ضد آن) فرار از جهاد است ...». امام صادق (ع) بعد از اینکه هفتاد و پنج لشکر از لشکریان هر کدام از عقل و جهل را بیان میکند، در پایان میفرماید: «فَلَا تَجْتَمِعُ هَذِهِ الْخِصَالُ کُلُّهَا مِنْ أَجْنَادِ الْعَقْلِ إِلَّا فِی نَبِیٍّ أَوْ وَصِیِّ نَبِیٍّ أَوْ مُؤْمِنٍ قَدِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ وَ أَمَّا سَائِرُ ذَلِکَ مِنْ مَوَالِینَا فَإِنَّ أَحَدَهُمْ لَا یَخْلُو مِنْ أَنْ یَکُونَ فِیهِ بَعْضُ هَذِهِ الْجُنُودِ حَتَّى یَسْتَکْمِلَ وَ یَنْقَى مِنْ جُنُودِ الْجَهْلِ فَعِنْدَ ذَلِکَ یَکُونُ فِی الدَّرَجَةِ الْعُلْیَا مَعَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ وَ إِنَّمَا یُدْرَکُ ذَلِکَ بِمَعْرِفَةِ الْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ بِمُجَانَبَةِ الْجَهْلِ وَ جُنُودِهِ وَفَّقَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ لِطَاعَتِهِ وَ مَرْضَاتِهِ: پس تمام این صفات (هفتاد و پنجگانه) که لشکریان عقلاند جز در پیامبر و جانشین او و مؤمنى که خدا دلش را به ایمان آزموده جمع نشود. اما دوستان دیگر ما برخى از اینها را دارند تا به تدریج همه را دریابند و از لشکریان جهل پاک شوند، آنگاه با پیامبران و اوصیای آنها در مقام اعلى همراه شوند و این سعادت جز با شناختن عقل و لشکریانش و دورى از جهل و لشکریانش بدست نیاید خدا ما و شما را به فرمانبرى و طلب ثوابش موفق دارد.»
کلیدواژه: کتاب عقل و جهل (روایت 14).