گزیده درس صد و سی و یک
در درس قبلی مباحث مربوط به روایات باب «نوادر» به پایان رسید و استاد میلانی از این درس به ترجمه و تبیین احادیث باب «البداء» میپردازد. «بداء»، یکی از مهمترین مباحث توحیدی است و اعتقاد به بداء از مختصات مکتب اهلبیت (ع) میباشد. واژه بداء در لغت به معنای ظاهر شدنی آشکار است. از باب نمونه به شخص صحرانشين از این جهت «بادى» گفته میشد كه وى هنگام سكونت در شهر و قريه، در ساختمان و محيط اجتماع پنهان بوده؛ ولى هنگامى كه به بيابان بوده در فضايى باز و گسترده كه سايهاى در آن نبوده آشكار مىشده است. بداء در اصطلاح به معناى تغيير مقدرات از سوى خداوند بر اساس پارهاى از حوادث و وقايع و تحت شرايط و عوامل ويژه است. بداء در مورد خداوند، به معنای آشکار کردن مصلحتی است که بر بندگان مخفی بوده، انسانها گمان میکردهاند که این اتفاق در زمان معین اتفاق خواهدافتاد؛ امّا برخلاف انتظار آنها، خداوند تصمیم خود را اعلام میدارد و به انسانها میفهماند که از اول نیز تصمیم او همین بوده است. مرحوم کلینی در این باب در حدود شانزده حدیث جمعآوری کرده که در حدیث اوّل، زراره از امام باقر يا امام صادق (ع) نقل مىكند كه فرمود: چيزى مانند بداء پرستش نشده است. در روایت دوّم، امام صادق (ع) این آیه شریفه را تفسیر میکند: «يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ: خدا آنچه را بخواهد محو يا اثبات مىكند». مگر نه اين است كه محو شود چيزى كه ثابت بوده و ثبت شود چيزى كه نبوده و بدا چيزى جز اين نيست. حضرت در حدیث سوم میفرماید: خدا هيچ پيامبرى را مبعوث نکرد جز اينكه سه ویژگی را از او پيمان گرفت: اقرار به بندگى خدا، كنار زدن شريكها و مانندها براى خدا و اقرار به اينكه خدا هر چه را بخواهد مقدم میدارد و هر چه را بخواهد به تأخير میاندازد. در روايت چهارم از امام باقر (ع) نقل شده است كه از حضرت در مورد عبارت قرآنی «قَضَى اَجَلاً وَ اَجلٌ مُسَمَّى عِندَهُ» سؤال كردند؟ حضرت فرمودند: «هُمَا اَجَلَانِ اَجَلٌ مَحتُومٌ وَ اَجَلٌ مَوقُوفٌ: اين دو [يعنى اجلاً و اجل مسمى] دو نوع اَجَل اند؛ محتوم و مشروط.»
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «البداء» (روایات 1 ـ 5).