گزیده درس شصت و سه
درس شصت و سه از «قال: و سلبه لا یقتضی تمیزها و ثبوتها ...»، شروع شده است و تا «و یقال إنّها موجودة فی الاعیان بالعرض»، ادامه دارد. اشاره شد که صفات و اعراض خارجیه، مانند حرارت و رنگها را به جوهری که داده میشود باید قبلاً موجود باشد. امّا، در صفت وجود چنین لازمهیی وجود ندارد و چنانچه چنین لازمهیی داشته باشد، لازمهاش تسلسل است. همانطور اگر سلب کنیم، لازم نیست که ماهیت در خارج ثبوت و تمیّز داشته باشد تا بتوان سلب وجود بکند. قبلاً به موارد زیادی اشاره گردید که آنها از معقولات ثانیه هستند و دو مورد از آنها که در اینجا ذکر شده، حمل و وضع میباشد. در حقیقت حمل و وضع و موضوع و محمول بودن از موصوفات عقلی است و چیز دیگری نیست که در کنار ذات انسان که کاتب است قرار داشته باشد. لذا، اینها از معقولات ثانیهاند و به تشکیک گفته میشود که در نسبتها شدت و ضعف وجود دارد. در ادامه استاد به سراغ مسئله سی و نهم میرود. این مسئله در بارهی تقسیم وجود به ما بالذّات و به ما بالعرض بحث میکند. منظور از «ما بالعرض» در اینجا وجود اعراض نیست؛ بلکه منظور همان عرض عقلی است که برخی چیزها وجود ذاتی خارجی دارند، مانند سنگها و رنگها و برخی از چیزها در خارج وجود ندارند، مانند خود موجود بودن که جزء اوصاف عقلی هستند.
کلیدواژه: تقسیم وجود به ما بالذّات و ما بالعرض.