گزیده درس صد و چهل و یک
درس صد و چهل و یک از «المسألة الثالثة و العشرون، فی احکام القدرة»، شروع شده است و تا «هذا ما خطر لنا فی تفسیر هذا الکلام»، ادامه دارد. بحث در بارهی برخی از اعراض بود که در مورد علم، عقل و ادراک بحث گردید و اشاره شد که در تعقل، تجرد است و استاد باز به آن بحث، نگاه نقادانه دارد. در این درس راجع به مسئله بیست و سه بحث میشود که در آن حقیقت و تعریف قدرت تبیین میشود. در عالم موجوداتی وجود دارند که دارای قدرتاند و همچنین موجوداتی هستند که قدرت ندارند. موجود دارای قدرت به این معنا است که فعل و ترک برایش مساوی و در این زمینه دارای اختیار باشد. مثلاً انسان قدرت دارد که دستاش را به چپ یا راست بچرخاند، راه برود یا ایستاد شود، مسافرت برود یا نرود و ... اینها افعال اختیاری است. برخی چیزها خارج از اختیار است، مثلا کسی چشمش را باز کند حتما میبیند، پیر شدن، بدنیا آمدن، ضربان قلب و ... در اختیار انسان نیست. استاد، ابتدای مسئله بیست و سوم را تطبیق نمیکند و بحث را عملا از عبارت «قال: و تعلقها بالطرفین» آغاز میکند. در اینجا مرحوم خواجه و مرحوم علامه فرمودهاند که مشهور از حکما و معتزله اعتقاد دارند که قدرت متعلق به ضدین است، یعنی انسان بتواند نماز بخواند یا شراب بخورد. اما اشاعره گفتهاند که قدرت تنها به یک طرف تعلق میگیرد، مثلا انسان فقط میتواند راه برود یا اینکه بنشیند. معتزله برای مدعایشان سه دلیل آورده است که مرحوم علامه آنها را ذکر کرده است.
کلیدواژه: حقیقت و تعریف قدرت.