گزیده درس صد و سی و هفت
درس صد و سی و هفت از «بیان الشرطیة انّ النظر أذا لم یجب الاّ بالسمع ...»، شروع شده است و تا «فکان الالزام عائداً علی الاشاعرة دون المعتزلة»، ادامه دارد. بحث در این بود که تفکر در معارف و ادله اثباتکنندهی خداوند واجب است و انسان مسلمان باید بدنبال چنین معارفی برود و چنانچه عمداً بدنبال این معارف نرود، قطعاً معذور نیست. در گذشته گفته شد که دلیل این وجوب عقل است یا نقل؟ در این زمینه میان مذاهب فکری اختلافنظر وجود دارد و معتزله دلیل آن را عقل و اشاعره نقل دانستند. در پایان از دلائل چنین نتیجه گرفته شد که دلیل وجوب نظر، عقل است. به این معنا که عقل به انسان میگوید بیندیشد و فکر کند تا خدا و دین برای انسان اثبات بشود. لذا، این وجوب نظر یک امر عقلی است و صرفا سمعی نیست. اگر چنانچه دلیل تنها سمعی میبود، قطعا نظر و تفکر واجب نمیشد. زیرا اگر عقل به انسان نمیگفت و تنها سمع به انسان میگفت: فکر کن، باز انسان گوش نمیداد و سمع همینطور پشتسرهم قرار میگرفت و تسلسل لازم میآمد. مرحوم علامه از عبارت «بیان الشرطیة انّ النظر اذا لم یجب ...» همین دلیل را توضیح میدهد. بعد از اینکه مرحوم علامه به عبارت «اذا عرفت هذا فنقول ...» از این به بعد، کلام مرحوم خواجه «قال: و لوجوب ما یتوقف علیه العقلیان و ...» را توضیح میدهد. در ادامه مرحوم علامه، دو دلیل اشعری را توضیح میدهد که آنها سمع را دلیل وجوب نظر و تفکر میدانند و سپس به دلایل آنها جواب میدهد.
کلیدواژه: دلیل وجوب نظر و تفکر.