گزیده درس هفتاد و دو
در درس قبلی اشاره که مرحوم مصنف برای قضیه حملیه سه تقسیم دیگر بیان داشته است که اوّلی به اعتبار تقسیم حملیه به لحاظ وجود موضوع آن در موجبه، تقسیم دوم، از نظر محصّل بودن یا معدوله بودن موضوع و محمول و تقسیم سوم به اعتبار جهت نسبت است. در تقسیم اوّل، حملیه به سه دسته ذهنیه، خارجیه و حقیقیه تقسیم میگردید. در حملیه موجبه، حکم به ثبوت چیزی برای شئ میشود و این فرع بر ثبوت و وجود خود آن شئ است. پس قضیه موجبه تنها در صورتی صادق است که وجود موضوع آن فرض شود، بر خلاف سالبه که در صورت منتفی بودنِ موضوع نیز صادق است. پس چنانچه تنها موضوع در ذهن حضور داشته باشد، قضیه را ذهنیه گفته میشود. اگر در خارج وجود داشته باشد و تنها نظر به افرادی باشد که در یکی از زمانها تحقق دارد، در این صورت قضیه خارجیه خوانده میشود. اگر موضوع در واقع و نفس الامر وجود داشته باشد، به این معنا که حکم هم شامل افراد حقیقی و هم فرضی شود، در این صورت قضیه حقیقیه نام دارد.
کلیدواژه: قضایای ذهنیه، خارجیه و حقیقیه.