گزیده درس صد و شصت و یک
یک نکته از بحث تمثیل باقی ماند و آن نکته این بود که گفته شد، تمثیل از نظر منطقی و فقهی ارزش ندارد، ولی در پایان بحث مطرح شد که تمثیل میتواند در یک صورت مفید یقین باشد که مستنبط العله باشد. گفته شد که تمثیل در اصطلاح فقهی قیاس نامیده نمیشود و ارزش ندارد، ولی در صورتیکه در دلیل شرعی تصریح شده باشد که علت تامه حکم اصل، همان جامع میان اصل و فرع است که در این صورت معتبر خواهدبود.در ادامه مرحوم مظفر وارد باب ششم [صناعات خمس] میشود. ایشان در ابتدا چند مقدمه را بیان میکند: اوّل، مباحث منطقی به صورت و ماده تقسیم میشود که مباحث مربوط به صورت گذشت و مهمترین بحث آن، اشکال اربعه بود. مرحوم مصنف در باب ششم وارد مباحث ماده شده است و ماده را اینگونه تعریف میکند. «ماده قیاس عبارت است از نفس مقدمات قیاس با قطع نظر از نحوهی تألیف آنها.» ماده قیاس گاهی مورد تصدیق است و گاه نیست. در صورت اوّل ممکن است یقینی باشد و امکا دارد یقینی نباشد. از اینرو قیاس با توجه به مقدمات مخالف آن و نتیجهیی که در بردارد و هدفی که از تألیف آن موردنظر است به پنج قسم تقسیم میشود: برهان، جدل، خطابه، شعر و مغالطه و بحث از این اقسام و کابررد آنها صناعات خمس گفته میشود.
کلیدواژه: صناعات خمس.