گزیده درس شصت
درس شصت از «قال: و أن یتصور عدم جمیع الاشیاء حتی عدم نفسه»، شروع شده است و تا «علی ما تقدم تحققه فی باب الثبوت»، ادامه دارد. برای عقل جایز است که تمام اشیاء را تصور کند، مانند اینکه تصوّر کند که اگر عالم نباشد، چه اتفاق میافتد؟ ذهن میتواند تمام معقولات وجود و عدمی را تصور کند و همینطور عدم تمام اشیاء را هم میتواند تصور نماید. میتواند عدم مطلق را تصور کند و به جزء خدای تبارک و تعالی هیچ چیز دیگری نبوده است. برای ذهن جایز است که عدم را به تمام ماهیات نسبت بدهد و حتی میتواند تصور کند که خود عدم هم نباشد و... به همین دلیل، موجود به آنچه در ثابت است یا آنچه ثابت نیست، تقسیم میشود و سپس میان آنها حکم به تمایز میکند. این لازمهاش این نیست که هر دو تمایز خارجی هم داشته باشند و چنانچه برایش فرض هویت هم میشود، اگر خارج است حکم ثابت خارجی را دارد و اگر در ذهن است حکم ثابت ذهنی را دارد. لذا، ذهن میتواند عدم جمیع اشیاء را تصور کند.
کلیدواژه: امکان تصور جمیع توسط ذهن.