گزیده درس دوصد و سی و هشت
درس دوصد و سی و هشت از «المسألة الثانیة عشرة، فی اقسام التوبة»، شروع شده است و تا «لانّ الندم علی القبیح انّما هو لقبحه، وقیل وجوده لا قبح» ادامه دارد. مرحوم خواجه در اینجا در مورد اقسام توبه بحث میکند. توبه یا از گناهی است که تنها به خداوند مربوط میشود و یا اینکه از گناهانی است که به انسان دیگر مربوط میشود. در مورد حق الله یا توبه از کار قبیح است و یا توبه از ترک واجب میباشد. مرحوم خواجه میفرماید: در صورتی که توبه از فعل قبیح باشد، چنانچه مکلّف پشیمان شود و عزم بر ترک آن در آینده داشته باشد، همین مقدار ندامت از آن کافی خواهدبود؛ ولی اگر ترک واجب باشد، حکم آن متفاوت است. در صورتی که توبه به حق و حقوق انسان دیگر مربوط باشد، بر توبهکننده واجب است که حق او را اداء نماید و چنانچه مالی به ناحق از وی گرفته باشد آن به خودش و یا وارثانش باز گرداند و ... مرحوم علامه میفرماید: اموری که پس از توبه انجام میگیرد، هیچکدام جزء توبه نیست، بلکه توبه همان ندامت و عزم بر بازگشت است و آن عقاب و گناه از بین میرود؛ ولی نپرداختن به تبعات در حکم گناه جدید است. مرحوم خواجه میفرماید: بر غیبتکننده در صورتیکه غیبتشونده غیبت را خبر شده باشد، واجب است که از غیبت شونده عذرخواهی کند. آیا توبه به صورت تفصیلی از تکتک گناهانی که به یاد شخص است، واجب است؟ مرحوم خواجه معتقد است که شخص توبهکننده از هر کار زشتی که انجام داده پشیمان شود، کافی است و لو اینکه آنها را به تفصیل یاد نکند. در ادامه مرحوم خواجه و مرحوم علامه مسائل و مباحث بیشتری در مورد توبه مطرح و بررسی میکنند.
کلیدواژه: وجوب توبه.