گزیده درس صد و سه
این درس در تداوم درس گذشته و در ارتباط با روایت نخست باب «آخر و هو من الباب الاول» ارائه شده است. آغاز درس از این عبارت است: «قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَرَّجْتَ عَنِّی فَرَّجَ اللَّهُ عَنْکَ فَقَوْلُکَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ فَسِّرْهُ لِی کَمَا فَسَّرْتَ الْوَاحِدَ فَإِنِّی أَعْلَمُ أَنَّ لُطْفَهُ عَلَی خِلَافِ لُطْفِ خَلْقِهِ لِلْفَصْلِ غَیْرَ أَنِّی أُحِبُّ أَنْ تَشْرَحَ لِی ذَلِکَ: گفتم: قربانت گردم آسودهام کردی، خداوند آسوده خاطرت کند. حال همانطور که واحد را برایم تفسیر کردی، لطیف و خبیر را نیز برایم تبیین کنید. البته میدانم که «لطف» خدا با «لطف» مخلوقات فرق دارد؛ چون بین خدا و خلق تفاوت است؛ امّا دوست دارم شما برایم شرح دهید.» حضرت در ادامه فرمودند: یا فتح! به این جهت میگوییم لطیف که در خلق کردن، لطافت و ظرافت دارد و به اشیای کوچک و ظریف آگاه است. آیا اثر صنع او را در گیاهان ظریف و غیر ظریف نمیبینی؟ آیا آثار آفرینش او را در خلقت ظریف و دقیق حیوانات کوچکی؛ مثل پشه و پشهریزه و کوچکتر از آن که چشم به سختی آن را میبیند؛ بلکه از فرطریزی، نر و ماده و بچه و بزرگ آنها از یکدیگر تشخیص داده نمیشود، ندیدهای؟ وقتی کوچکی آنها را در عین ظرافتشان میبینیم، وقتی آشنایی آنها را به نحوه آمیزش مخصوص به خود و فرار از مرگ و جمعآوری ما یحتاجشان از دل دریاها و پوست درختان و پهنه دشتها و بیابانها مینگریم، وقتی به سخن گفتن آنها و نحوه فهم سخنان یکدیگر، و فهمیدن کلام بزرگترها توسط بچهها و غذا آوردن والدین برای فرزندانشان را میاندیشیم و ... از توجه و بررسی تمام آنها دانستيم كه خالق اين مخلوق لطيف در خلقت آنچه نام برديم بدون هیچگونه رنجی و بدون استعمال ابزار و آلت خاصی، لطافت به كار برده است. همچنین دانستيم كه هر كه چيزى ساخته میشود، در آن از از مادهاى استفاده میشود؛ ولى خداى خالق لطيف بزرگوار خلقت و صنعش از مادهاى نبوده است. استاد بعد از بررسی روایت اوّل به سراغ روایت دوّم میرود و قسمتی از آن را نیز ترجمه و تبیین میکند. این روایت از امام رضا (ع) نقل شده که آن هم قدری طولانی است.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «آخر و هو من الباب الاوّل» (روایات 1 ـ 2).