گزیده درس صد و سی و شش
در پایان درس قبلی، استاد وارد بررسی روایات باب «مشیت و اراده» گردید و دو حدیث این باب را ترجمه و تبیین نمود. حدیث سوم را عبداللّه بن سنان از امام صادق (ع) نقل میکند. ایشان میگوید از امام (ع) شنيدم که فرمود: چه بسا خدا دستور مىدهد و آن را نخواهد و چه بسا بخواهد و به آن امر نکند. به شيطان فرمان داد كه براى آدم سجده كند و خواست كه سجده نكند و اگر خواسته بود سجده مىكرد، آدم را از خوردن آن درخت نهى كرد و خواست كه از آن بخورد و اگر نمىخواست كه آدم بخورد، نمىخورد. حدیث چهارم از امام موسى بن جعفر (ع) روایت شده است. حضرت میفرماید: بهراستى خدا دو اراده و دو خواسته دارد: يكى اراده حتمى و دیگری اراده عزمى. از اینرو، بسا از چيزى نهى مىكند و آن را مىخواهد و به چيزى فرمان مىدهد و آن را نخواهد؛ مگر نمىدانى كه خدا آدم را از خوردن آن درخت نهى كرد؛ امّا خوردن آن را مىخواست و اگر نمىخواست بخورند خواسته ايشان بر خواست خداوند پيشى نمىگرفت. به ابراهيم (ع) فرمان داد فرزندش را سر ببرد و نمىخواست كه او را سر ببرد و اگر مىخواست، هيچگاه خواست او بر خواست خدا جلو نمىافتاد. در حدیث پنجم، امام صادق (ع) به این مسئله اشاره میکند که خدا خواسته و اراده كرده ولى دوست نداشته و نپسنديده، خواسته است كه چيزى نباشد مگر اينكه او بداند و همچنين هم اراده كرده و دوست نداشته كه او را سوم سه خدا گويند و كفر را براى بندگان خود نپسنديده است. در حدیث ششم امام رضا (ع) فرمود: خداى تعالى میفرمايد: اى پسر آدم به خواست من است كه تو هر چه براى خود خواهى میتوانى خواست و به نيروى من است كه واجبات مرا انجام ميدهى و به نعمت من است كه بر نافرمانيم توانا ميشوى، من تو را شنوا، بينا، توانا ساختم، هر نيكى كه به تو رسد از جانب خداست و هر بدى كه به تو رسد از خود تو است و اين براى آن است كه من به كارهاى نيك تو از خودت سزاوارترم و تو به كارهاى زشتات از من سزاوارترى و علتش آن است كه من از آنچه ميكنم بازخواست نشوم؛ ولى مردم بازخواست شوند.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «المشیئة و الأرادة» (روایات 3 ـ 6).