گزیده درس صد و چهل دو
بحث همچنان دربارهی بررسی روایات باب جبر و قدر و امر بین الامرین است. استاد تا به حال ده حدیث از احادیث این باب را بررسی کرده و در این درس باقیمانده روایات این باب را ترجمه و تبیین میکند. در حدیث یازدهم مردى به امام صادق (ع) عرض میكند: قربانت گردم، خدا بندگان را به گناه واداشته است؟ حضرت فرمود: خدا عادلتر از آن است كه آنها را به گناه وادارد، سپس به خاطر آن عذابشان كند. راوى به آن حضرت گفت: خدا كار را يكباره به بندگان خودش واگذاشته؟ فرمود: اگر كار را به آنها واگذاشته بود كه با دستور و امر و نهى آنها را در تنگناه قرار نمىداد! گفت: ميان اين دو مرحلهاى است؟ امام (ع) فرمود: وسيعتر از فاصله میان آسمان و زمين. در حدیث دوازدهم احمد بن محمد بن ابىنصر مىگويد: به امام رضا (ع) گفتم: برخى از همكيشان ما معتقد به جبر هستند و برخى به استطاعت (تفويض) اعتقاد دارند، در ادامه جواب امام (ع) آمده است. در حدیث سیزدهم، امام صادق (ع) جبر و تفويض را درست نمیداند و امر میان دو امر را صحیح میداند و در ادامه امر ميان دو را با مثال توضیح میدهد. امام صادق (ع) در حدیث چهاردهم به این مسئله اشاره میکند که خدا بزرگوارتر از آن است كه كه مردم را به آنچه ناتوان است تكليف كند و خدا نيرومندتر از آن است كه در حوزه فرمانروائى او چيزى باشد كه آن را اراده نكرده باشد. استاد بعد از اینکه احادیث باب جبر و قدر امر بین امرین را بررسی میکند، بلافاصله به سراغ ترجمه و تبیین روایات باب «استطاعت» میرود. اولین حدیث این باب از امام رضا (ع) است. علی بن اسباط میگوید: از امام رضا (ع) راجع به استطاعت پرسیدم؛ ایشان فرمود: استطاعت عبد پس از چهار ویژگی است، سپس آن چهار ویژگی را بیان میدارد.
کلیدواژه: کتاب توحید، باب «الْجَبْرِ وَ الْقَدَرِ وَ الْأَمْرِ بَيْنَ الْأَمْرَيْنِ (روایات 11 ـ 14) و باب «الِاسْتِطَاعَةِ (روایت 1)».