گزیده درس چهارصد و ده
بحث در روایات باب «آخر منه» است. در درس گذشته حدیث اوّل و بخشی از حدیث دوّم این باب مورد بررسی قرار گرفت و استاد در این جلسه به ادامه همان حدیث دوّم خواهدپرداخت و ترجمه و تبیین آن را تکمیل خواهدنمود. گفته شد که حضرت آدم (ع) به خداوند عرض کرد چرا ذریه و فرزندان مرا یکسان نیافریدی؟ چنانچه همگی یکسان بودند نسبت به یکدیگر دشمنی، قساوت، حسادت و بغض و کینه نداشتند و همه نسبت به همدیگر مهربان بودند. اشاره شد که چنانچه انسان به خودیخود و براساس طبیعت و غرایز خود قدم بردارد، دنیا به جنگ و دعوا تبدیل میشود که در آن قساوت، حسادت و وحشیگری است که عدهای بر دیگران ظلم و ستم میکنند و عدهای هم بدنبال آنها حرکت مینمایند. امّا اگر بر طبق حکمت الهی و تعالیم انبیاء و امامان معصوم (ع) عمل شود، آنگاه عالم زیبا میشود و همه چیز سر جای خود قرار میگیرد. استاد درس را از عبارت ذیل آغاز میکند: «وَ كَذَلِكَ أَرَدْتُ فِي تَقْدِيرِي وَ تَدْبِيرِي وَ بِعِلْمِيَ النَّافِذِ فِيهِمْ خَالَفْتُ بَيْنَ صُوَرِهِمْ وَ أَجْسَامِهِمْ وَ أَلْوَانِهِمْ وَ أَعْمَارِهِمْ وَ أَرْزَاقِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ وَ مَعْصِيَتِهِمْ ...». از اين جهت دنيا و آخرت، زندگى و مرگ، اطاعت و معصيت، بهشت و دوزخ را آفريدم و در تقدير و تدبير خود چنین اراده كردم. به علم نافذى كه نسبت به آنها دارم ميان صورتها و پيكرها و رنگها و عمرها و روزيها و اطاعت و معصيتشان تفاوت و اختلاف انداختم. آنها را به شقى و سعيد، بينا و كور، كوتاه و بلند، زیبا و زشت، دانا و نادان، توانگر و مستمند، فرمانبر و نافرمان، سالم و بيمار، زمينگير و بىآفت تقسيم نمودم تا هر كس را به قدر استعدادش تكليف كنم و به مقدار اطاعتش پاداش دهم و دستهاى مشاغل سخت و مشكل را عهدهدار شوند و نوع انسان باقى بماند و سالم به معیوب بنگرد و مرا به سبب عافيتش شكر گزارد و معیوب به سالم بنگرد و دعا كند و از من بخواهد تا او را عافيت بخشم و بر بلاء من صبر كند تا از عطاء جزيل خود به او ثواب دهم و توانگر به فقير بنگرد و سپاس و شكرگزاری من به جای آورد و فقير به توانگر بنگرد و دعا كند و از من بخواهد و مؤمن به كافر بنگرد و براى آنكه هدايتش كردهام سپاسگزارى من كند ... محتوای حدیث سوم در مورد تفاوت دوستان و دشمنان خداوند در آفرینش است و این حدیث از امام باقر (ع) روایت شده است.
کلیدواژ: کتاب ایمان و کفر، باب «آخَرُ مِنهُ» (روایات 2 ـ 3).