گزیده درس صد و شصت و سه
بحث در مسئله دوّم است و در آن، سخن از نسبت استصحاب با قاعده فراغ و تجاوز به میان آمد و مرحوم شیخ انصاری اعتقاد داشت که قاعده فراغ و تجاوز به صورت مطلقا بر اساس تمام مبانی بر استصحاب مقدّم است. بعد از اینکه ایشان این مسئله را بیان کرد، به این نکته توجه نمود که ما روایات و اخبار عامه و خاصه مربوط به قاعده تجاوز بررسی میکنیم تا در پرتو این روایات، مجموعه سئوالات مربوط به قاعده فراغ و تجاوز را جواب میدهیم. از اینرو، مرحوم شیخ در هفت موضع قاعده فراغ و تجاوز را دنبال و مسایل مربوط به آن را تعقیب میکند. اولین موضع مربوط به متعلق شک است و البته باید توجه کرد که در بحث استصحاب هم از شک بحث گردید و آنجا گفته شد که معنای شک و شک لاحق چیست؟ و مرحوم شیخ معنای عام شک را مورد نظرش بود که ظن غیر معتبر و وهم مصطلح را هم دربر میگرفت. ولی در اینجا وقتی سخن از شک به میان میآید، منظور معنای شک نیست؛ بلکه بحث در متعلق شک میباشد. چنانچه بخواهیم از لحاظ نظری مسئله را تعقیب کنیم، سه حالت در اینجا قابل فرض است: گاهی از روایات عامه و خاصه قاعده فراغ و تجاوز، شک در اصل وجود شئ به وجود میآید که این مورد را مرحوم شیخ تقویت میکند. گاهی شک در صحت شئ موجود بدست میآید و احتمال سوم اینکه هر دو حالت مراد باشد. مرحوم شیخ تمام احتمالات سهگانه را مورد بررسی قرار میدهد و در نتیجه حالت اوّل را که شک در اصل وجود شئ باشد، مورد تقویت قرار میدهد.
کلیدواژه: بررسی تعارض استصحاب با برخی قواعد فقهیه.