گزیده درس هفتاد
درس هفتاد از «و تقریر الجواب: أنّ المؤثریة أمر اضافی یثبت فی العقل ...»، شروع شده است و تا «فانّ ذلک یستحیل وجوده قبل وجود العقل»، ادامه دارد. بحث در بارهی این بود که ممکنالوجود در وجود خودش نیازمند به ایجادکننده است. اشکالی انجام گرفت که چنانچه مؤثریت وجود داشته باشد، تسلسل لازم میآید و این نشان میدهد که مؤثریت وجود ندارد؟ در اینجا مرحوم علامه به اشکال جواب میدهد. اگر مؤثریت، همانند انسان، درخت و سائر ذوات عینی و خارجی باشد، اشکال وارد است و هر مؤثریتی، مؤثر دیگری لازم دارد و این روند توقف ندارد و در نهایت منجر به تسلسل میشود. مرحوم علامه ادامه میدهد که مؤثریت یک امر عقلی است و در خارج وجود ندارد، در این صورت تسلسل لازم نمیآید. استاد میلانی در ادامه به حاشیه استاد حسنزاده آملی در ذیل عبارت «قال: والمؤثریة اعتبار عقلیٌ/ ص114» میپردازد و متن آن را تطبیق میکند و سپس مورد نقد و ارزیابی قرار میدهد.
کلیدواژه: نیازمندی ممکنالوجود به مؤثر.